download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Betaald werk? Poëzie als ambacht in de 17e eeuw
in dichtvorm tegen vrede met Spanje, De uyt-spraecke van Anna Vyt den Hove, gepubliceerd door
de Leidse drukker-uitgever Christoffel Guyot in 1598. 41
In 1600 volgden twee nieuwe werk­
jes, een Christelick lof-verhael van den treffelicken veldslagh {enz.) over de slag bij Nieuwpoort 42
,
en een verzameling van zijn poëzie onder de titel Den lust-hofvan de christelickezielen. Ook deze
werden in Leiden gedrukt door Guyot, maar nu voor een Amsterdamse uitgever, Laurens
Jacobsz. Inderdaad moet Viverius zich rond deze tijd in Amsterdam gevestigd hebben, en
wel als apotheker. 43
Naderhand wist hij een positie als stadsdokter te verwerven. 44
Vanaf dit moment zien we hem stap voor stap in contact komen met een kleine groep on­
derling nauw gelieerde Amsterdamse uitgevers. Weliswaar volgde er in 1601 nog een uitgave
bij Guyot, Den schildt der onnooselheydt: dat is, eene schriftuyrlicke vereeringhe der heylighe ghenees-
conste, maar de drie andere publikaties uit dat jaar zijn geheel Amsterdams. Het zijn: Een
elegia of christen klagh-reden over den doodt des wijd-beroemden en hoogh-gheleerden D. hannes Heurnius,
Viverius' Leidse leermeester, Den spieghel van de Spaensche tyrannie, een gedicht op de verove­
ring van Rijnberk, en het lange gedicht De handt Godes; of een christelick verhael van de peste,
ofgaeve Godes, alle drie uitgegeven, alweer, door Laurens Jacobsz. 45
Tot dusver is er niets in het oeuvre van de christelijk en politiek zeer geëngageerde jonge
medicus dat wijst op betaald werk. Ook het lijkdicht op Heurnius zal geen andere drijfveer
hebben gehad dan dankbaarheid, zoals de auteur trouwens zelf ook zegt:
Dit schreef ick met ghetraen, om toonen myne Gonst
Die ick dien Meester droegh, die in Ghenesens const
My leeringh heeft ghedaen. 46
Wel lijkt me in de opdracht aan Raad en burgerij van Amsterdam van Den spieghel van de
Spaensche tyrannie iets van een sollicitatie door te klinken, als hij schrijft dat
41 In het zogenaamde 'Apparaat Van Stockum' ter UB-Amsterdam wordt zijn naam ook in verband gebracht met
een eveneens in 1598 door Chr.Guyot te Leiden uitgegeven pamflet, De claghte van Satan over Clementeïn Puteanum
oen den Roomschen Paus (etc). Ik heb daar geen exemplaar van weten te traceren.
42 Eveneens over de Slag bij Nieuwpoort zou het door Van der Aa genoemde Verhael van Godes goedigheid en barmhartigheid
gaan (A.J. van der Aa, Biographisch woordenboek der Nederlanden. O.r.v. K.J.R. van Harderwijk en C.DJ.
Schotel, (Haarlem: J.J. van Brederode, 1852 VII, 81). Ik heb die tekst niet kunnen vinden. Het is niet uitgesloten
dat deze 'titel' een omschrijving is van het Christelyck lof-verhael.
43 De meeste gegevens over Jacobus Viverius ontleen ik aan een onder mijn leiding gemaakte kandidaatsscriptie
van Angeniet Kam over Viverius' pamflet De uyt-spraecke van Anna Vyt den Hove. Zie verder: Ph. Blommaert,
De Nederduitsche schryvers van Gent (Gent: Van Doosselaere, 1862) 163-176 en W. P.C. Knuttel, 'Jacob van de Vivere,'
in: Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek, o.r.v. P.C. Molhuysen en P.J. Blok (Leiden: Sijthoff, 1912)
n, 1500-1501. John Landwehr, 'De Gentse liefdesembleemdichters en D. P. Pers', Tijdschrift voor Nederlandse taaien
letterkunde 85 (1969) 105-119, geeft op p. 116-119 een, weinig betrouwbare, lijst van publikaties, die ik op grond
van gegevens in de Centrale Catalogus van de KB-Den Haag, het bezit van de UB-Amsterdam, en F. van der
Haeghen, Bibliotheca Belgica. Bibliographiegénérale des Pays-Bas. Réédité sous la direction de Marie-Thérèse Lenger
(7 dln.; Brussel: Culture et civilisation, 1964-75) enigszins heb gecorrigeerd. Het is aan te nemen dat Viverius'
oeuvre (veel) groter is geweest dan wat ik hier geef. De poging van Landwehr om Viverius te identificeren
met Theocritus a Ganda en hem zo de auteur te maken van een aantal in feite door Daniël Heinsius geschreven
werken, is definitief weerlegd door A. K. H. Moerman ('Theocritus a Ganda en Jacob de Vivere', Open 4 (1972)
623).
44 Dit blijkens de titelpagina van een later door zijn kleinzoon onder de titel De verdrukte, dog naderhand verheven
loseph (enz.) uiteeeeven collectie nagelaten geschriften 'in Rijm gesteld door den wijdberoemden Poet Dr. Jacobus
Viverius, in sijn leven des stad Amstelredams, en der selver Diakonie Doctor'(Ed. Iacobus Prudentius Pennokius;
Hoorn: Stoffel Iansz., 1662).
45 Verder verscheen er in 1601 een lofdicht van hem in Linschotens Voyagie, ofte schip-voert van by Noorden om.
46 Jacobus Viverius, Eene elegia of christen klagh-reden over den doodt des wijd-beroemden ende hoogh-gheleerden D. Ioannes
Heurnius (Amsterdam: Laurens Jacobsz., 1601) A4 verso.
219