download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

'Geluckigh die op den VAL-LET'
De gereformeerde anti-danscampagne had overigens wel tot gevolg dat in sommige steden
van overheidswege plakkaten tegen het dansen werden uitgevaardigd, speciaal aangaande
de zondagen. Zo werd in Utrecht in 1602 bepaald dat tussen negen uur 's ochtends en vier
uur 's middags alle scherm- en dansscholen gesloten moesten blijven. 14
Met zo'n soort bepa­
ling lijkt ook Vallet rekening te hebben gehouden blijkens zijn zondagsrooster. Uit Amster­
dam is een plakkaat uit 1629 bekend, waarin het bezoek aan dansscholen wordt tegenge­
gaan. 15
Aan gehuwden, jong of oud, man of vrouw, wordt verboden dansscholen te bezoe­
ken, omdat deze gelegenheid geven en 'een ruyme deure geopent word tot alre-handen on-
kuysheyden'. Bovendien wordt het alle vrouwen, getrouwd of ongetrouwd, verboden zich in
dansscholen en - kamers te bevinden. Alleen aan ongehuwde jonge mannen is het dansen
dus toegestaan! De negatieve sfeer waarin dansscholen zich bevinden, spreekt reeds uit de
titel van het betreffende hoofdstuk uit het plakkatenboek, Tegens Hoererije, Bordeelen en Dans­
scholen. Op het luidruchtige karakter van dansgelegenheden wordt gezinspeeld in de klucht
Warenar van P.C. Hooft (1615), waarin de opgewonden hoofdpersoon zijn snelkloppende hart
met een danskamer vergelijkt: 'Het hert dreunt inme lijf oft ien dans-kamer was'. 16
Toch zullen niet alle dansscholen onbeschaafde gelegenheden zijn geweest. Ook de elite
danste immers. Een afbeelding van een danskamer door Chrispijn de Passé maakt een ele­
gante indruk 17
, al wordt er druk geminnekoosd. Ook de plaquette die Le Blon voor Vallet
graveerde lijkt het vermaak van de elite weer te geven. In deze sfeer zullen we Vallets dans­
school moeten plaatsen.
Vallets contacten
Wanneer men de namen van Vallets leerling-gezellen en collega's bekijkt, valt het grote aan­
tal buitenlanders op, meest Engelsen. We zagen al Gibson, Grelle, Swift, Hancock en Tin­
del. Ook in het oudste document dat we van hem bezitten, uit 1613 18
, bevindt Vallet zich
in het gezelschap van Engelsen. Het zijn de 25-jarige Rogier Staveleij, de 27-jarige Ambrosi-
1 9
us Stuwaert, de 30-jarige citherbouwer Franchoijs Lupo en Thomas Streijcker, van welke
laatste expliciet wordt meegedeeld dat het een Engelsman is. De eerste drie zijn woonachtig
in Amsterdam. Hun onderlinge relatie, althans die van Staveleij, Vallet en Lupo met Stu­
waert, wordt in de akte gekwalificeerd als een van 'goede bekenden'. De gebeurtenis waarop
de akte betrekking heeft, is schilderachtig als een paneeltje van Van Ostade of een lied van
Bredero. Stuwaert heeft in de herberg van Annetgen Willemsdochter gedronken met twee
boeren uit De Rijp, die hem hinderlijk blijven volgen wanneer hij met de eerder genoemde
vrienden wil gaan eten. Een van de boeren trapt de tafel met eten en al om en begint met
zijn opsteker (mes) te zwaaien, 'tsa, tsa' roepend. De andere boer werpt van buiten stenen
door de ruiten en treft daarbij zijn eigen maat. Streijcker verwondt de aanstormende boer
14 F.G. Naerebout, 'Snoode exercitiën. Het zeventiende-eeuwse Nederlandse protestantisme en de dans', Volks­
kundig bulletin 16 (1990) 131.
15 Handvesten der stadt Amstelredam II (Amsterdam 1748) 572.
16 P.C. Hooft, Warenar, vs. 884. F.A. Stoett (ed.), Gedichten van P.C. Hooft (Amsterdam 1900), II, 326.
17 Gravure van Chrispijn de Passé, 'De rijke man en Lazarus' (Haags Gemeentemuseum), afgedrukt in DJ. Balfoort,
Het muziekleven in Nederland in de 17e en 18e eeuw (tweede herziene druk: Den Haag 1981), 51.
18 Document I.
19 Francis Lupo werd ca 1582 in Londen geboren en verbleef vanaf ca. 1607 in Amsterdam. Zie J. H. Giskes, 'Cornelis
Kleynman (1626-1686), vioolmaker te Amsterdam', Amstelodamum 74 (1987) 11-16.
274