download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Om den armen dienst te doen
Alhoewel de voorstellingen al op 23 december 1688, met Vondels Gijsbrecht, begonnen, is
de eigenlijk start 3 januari 1689. De voorstelling van deze en de volgende avond werd vooraf­
gegaan door een kort zinnespel, Voorspel, met muziek en dansen, waarin de 'Schouwburg' de
'Dichtkunst' uitnodigt wederom tot haar te komen.
Gedurende deze jaren maakte de Schouwburg weer een bescheiden winst, in 1689 en 1690
tussen de ƒ7000 en ƒ8000, waartegenover het Weeshuis echter rond ƒ 1500 kosten moest stel­
len, zodat de netto ontvangst voor deze instelling slechts ƒ3000 tot ƒ4000 bedroeg. Deze be­
dragen hangen nauw samen met de in het algemeen bescheiden recette, gemiddeld rond de
ƒ200 per speeldag. De afrekeningen geschiedden na afloop van het kwartaal, maar waren
gedurende het seizoen steeds ronde bedragen, voorlopige afrekeningen dus. In januari volg­
de, na afloop van het seizoen, maar vóór de sluiting van het boekjaar van de godshuizen,
de definitieve afrekening.
1691-1699: Het bestuur door Pluimer en Bernagie
In 1690 was er voor het eerst sinds lang weer een zomerreces, van 29 mei tot 14 september.
In 1691 ging het zomerreces in na een zeer slecht, tot 5 april uitgerekt winterkwartaal. Ver­
moedelijk hebben de heren regenten van de godshuizen van dit lange zomerreces gebruik
gemaakt om het bestuur en de organisatie van de Schouwburg goed te overdenken. Concrete
stukken over de reorganisatie die kennelijk plaatsvond zijn niet bekend, maar zeker is het
dat de Schouwburg per september 1691 een nieuwe start maakte en dat de toen gekozen
bestuurs- en beheersvorm ongewijzigd bleef functioneren tot 1699 en, na evaluatie, daarna
ongewijzigd werd voortgezet.
De term regent verdwijnt nu uit het Schouwburgbeheer. In plaats daarvan zijn er direc­
teuren, en wel het tweetal Joan Pluimer en Pieter ('Professor') Bernagie, die het directeur­
schap gedurende de gehele periode tot genoegen hebben waargenomen. De directeuren wer­
den betaald voor hun diensten. Pluimer ontving ƒ700 per jaar, te rekenen van 1 oktober tot
en met 31 september, Bernagie het eerste jaar (1691-1692) ƒ250, daarna (1692-1696) ƒ 500,
en tenslotte (1696-1699) ƒ 700, net als Pluimer.
Het herinstellen van het zomerreces lijkt een goede beslissing te zijn geweest. Weliswaar
wordt er dan minder vaak per jaar gespeeld, maar de zomerinkomsten waren altijd al laag,
terwijl de kosten dan gewoon doorliepen. Bovendien kan men zich, de periode 1678-1690
overziende, toch niet aan de indruk onttrekken dat er wel eens wat Schouwburg-moeheid
kan zijn opgetreden, met de ononderbroken serie voorstellingen het hele jaar door. Na een
zomer zonder toneel was de behoefte daaraan in september weer groot, en deze maand liet,
met oktober, dan ook de toprecettes binnenkomen.
De inkomsten ontwikkelen zich gedurende het tijdvak 1691-1699 in positieve zin. Met na­
me de jaren 1692-1695 zijn goed, met een gemiddelde recette van rond de ƒ400 of hoger ge­
durende de septembermaand en de herfstkwartalen. De zwakkere jaren en kwartalen draai­
den meestal met gemiddelden van tussen ƒ200 en ƒ300 per speeldag.
Het binnengekomen geld verdween op verschillende manieren uit de kas. In de eerste
plaats via de assignaties aan de directeuren, met bedragen van rond de ƒ 100 per speeldag.
Door het assignatiesysteem zijn we helaas onkundig over de betalingen aan de vaste acteurs,
musici en andere employés van de Schouwburg. De tweede categorie wordt gevormd door
de diverse uitgaven, die wel stuk voor stuk zijn geadministeerd. Grosso modo bedragen deze
262