download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

More documents

Recommendations

Info

Visies op kunst in Holland achtste wereldwonder', zoals Constantijn Huygens het in 1655 ingewijde gebouw noemde. De gedetailleerde schildering van het oude raadhuis, die Pieter Saenredam in opdracht had gemaakt, kreeg er een plaats. Verder betroffen de opdrachten schilderijen met historische en bijbelse exempelen van onkreukbaarheid, opofferingsgezindheid, wijsheid en moed. Een voorbeeld is de schildering van Ferdinand Bol met als onderwerp de onverschrokkenheid van de Romeinse consul Caius Fabricius Luscinus. Eerst probeerde de vijandelijke koning Pyrrhus hem om te kopen en vervolgens trachtte hij hem schrik aan te jagen door een olifant te doen verschijnen, maar, zo toont Bol op zijn schildering, de consul liet zich niet van de wijs brengen. Tegenover deze voorstelling hing in de burgemeesterskamer 'Marcus Curius Dentatus prefereert een gerecht van rapen boven de geschenken van de Samnieten' van Govaert Flinck, die nogmaals het ideaal van onomkoopbaarheid door een historisch exempel tot uitdrukking bracht. 198
Visies op kunst in Holland Voor de publieke galerij rond de burgerzaal bestelden de Amsterdamse bestuurders monumentale schilderijen die de opstand van de Bataven tegen de Romeinse keizer in beeld brachten. Rembrandt maakte een uitbeelding van de 'Eed van Julius Civilis', de eenogige Germaanse volksleider die een samenzwering had beraamd en toentertijd gold als protagonist van Hollands patriottisme. De opdrachtverlening verliep conform het gangbare patroon. De conventies voorzagen in een duidelijke opdracht aan de schilder die een opgegeven thema door zijn vermogen tot tekenen en ontwerpen visualiseerde, eerst door schetsen aan zijn opdrachtgevers te laten zien en vervolgens door ze op groot formaat uit te werken. De acht lunetten bleven onvoltooid en één, de schildering van Rembrandt, werd in 1663 vervangen door een werk van Juriaen Ovens met hetzelfde onderwerp. Naast de stedelijke overheden waren er vele andere bestuurlijke instellingen aktief als opdrachtgevers, die belerende afbeeldingen lieten maken. Overkoepelende organisaties, zoals de admiraliteiten, kerken, het hoogheemraadschap Rijnland in Leiden en Halfweg, de Verenigde Oostindische Compagnie in Amsterdam, Rotterdam, Hoorn en Batavia en de Staten Generaal in Den Haag gaven opdrachten voor schilderingen die hun posities bekrachtigden. Monumentale verhalende voorstellingen kenden in de Republiek een grote verspreiding. Op grote schaal lieten de officieren van schutterijen en de regenten van gilden, tuchthuizen, hospitalen en armenhuizen groepsportretten schilderen. Deze opdrachten vormden de overgang van het institutionele mecenaat naar de particuliere opdrachtverlening. In de huizen van de welgestelde burgers konden de schilders verder emplooi vinden in opdrachten voor portretten met al of niet uitvoerig bijwerk, waarin symbolische betekenissen tot uitdrukking komen. Planten of voorwerpen verduidelijkten ideeën over de geportretteerden: van goed bestuur tot echtelijke trouw, van rijkdom tot vruchtbaarheid, van armenzorg tot liefde voor de kinderen. Deze opdrachten verbonden in beeld openbaar bestuur met het privéleven. De enorme stroom grote opdrachten in de steden berustte op de rijkdom, invloed en geestelijke ontwikkeling van de regenten, die optraden als opdrachtgever ten behoeve van overheden en van zichzelf. De situatie in Amsterdam gedurende de 17e eeuw vertoont wat dat betreft grote overeenkomsten met Florence gedurende de 15e eeuw. De Hollandse tegenhangers van de geslachten Medici, Sassetti, Tornabuoni, Vespucci en Strozzi waren de families Bicker, De Graeff, Reynst, Six, Trip, Tulp en Witsen. De opdrachtkunst kenmerkt zich door voorstellingen met bedoelde betekenissen, die vaak zijn verduidelijkt door opschriften, begeleidende publikaties en een repertoire van standaardsymbolen. Opdrachtgevers en adviseurs schreven traditiegetrouw aan afbeeldingen een belerende werking toe. Deze oorspronkelijk kerkelijke visie op kunst werd, enigszins aangepast, in gereformeerde en geseculariseerde kringen overgenomen; ze bleef maatgevend voor het mecenaat. Het wonderlijke is nu, dat dit soort schilderingen weinig aandacht krijgen in de recentelijk weer opgelaaide discussies over realisme, schijnrealisme, verborgen symboliek en dubbele betekenissen. In de late 19e eeuw heerste de gedachte dat de Hollandse schilderkunst naar analogie met het Franse impressionisme 'realistisch' van aard was. In de loop van de 20e eeuw kwam de iconologie tot ontwikkeling, een specifieke vorm van 'beeldleer' die gericht was op het achterhalen van symboliek; het 'realisme' werd ontmaskerd als 'schijnrealisme', moraliserende symboliek zou schuil gaan achter alledaagse voorwerpen en de betekenissen zouden uit meerdere lagen bestaan. Geleerden konden hun eruditie demonstreren aan de hand van wat tot dan toe slechts de alledaagse werkelijkheid leek te zijn. Een jongere generatie kunsthistorici heeft vervolgens met enige nadruk afstand genomen van de aanvankelijk 199
Page 1 and 2: 23e jaargang nummer 4/5 Kunst in op
Page 3 and 4: J.W.J. Burgers, P.G.M. Diebeis, P.
Page 5 and 6: Marten Jan Bok en Gary Schwartz Sch
Page 7 and 8: Schilderen in opdracht in Holland i
Page 19: Visies op kunst in Holland daartuss
Page 23 and 24: Visies op kunst in Holland als wel
Page 25 and 26: Visies op kunst in Holland Afb. 3.
Page 31 and 32: Enige literatuur Overzichtswerken:
Page 33 and 34: Betaald werk? Poëzie als ambacht i
Page 35 and 36: ft^jbiniöe ban £et öioote much b
Page 43 and 44: Ivrusbeo» «Ml «SOfte ÖJltpfcftJ
Page 47 and 48: P.J. Verkruijsse Holland 'gededicee
Page 49 and 50: " D E E ^ G E P O O R T E , ••
Page 51 and 52: Holland 'gedediceerd'. Boekopdracht
Page 57 and 58: t&zzry SiNT 3wFcaTNATES%C^»" Holla
Page 59 and 60: Bijlage 1 Holland 'gedediceerd'. Bo
Page 65 and 66: Rudolf Rasch Om den armen dienst te
Page 67 and 68: Om den armen dienst te doen min spe
Page 69 and 70: Om den armen dienst te doen geduren
Page 71 and 72:
Om den armen dienst te doen ? 7 -
Page 73 and 74:
Om den armen dienst te doen aanzien
Page 75 and 76:
Om den armen dienst te doen Afb. 2.
Page 77 and 78:
Om den armen dienst te doen 1684-16
Page 79 and 80:
Om den armen dienst te doen den met
Page 81 and 82:
Om den armen dienst te doen der Sch
Page 83 and 84:
Om den armen dienst te doen De voor
Page 85 and 86:
Om den armen dienst te doen rond de
Page 87 and 88:
Om den armen dienst te doen Als men
Page 89 and 90:
Om den armen dienst te doen Seizoen
Page 91 and 92:
'Geluckigh die op den VAL-LET' de k
Page 93 and 94:
'Geluckigh die op den VAL-LET' zich
Page 95 and 96:
'Geluckigh die op den VAL-LET' dans
Page 97 and 98:
'Geluckigh die op den VAL-LET' Afb.
Page 99 and 100:
'Geluckigh die op den VAL-LET' is h
Page 101 and 102:
'Geluckigh die op den VAL-LET' Afb.
Page 103 and 104:
Afb. 5. Titelgravure van Regia piet
Page 105 and 106:
Museumnieuws Helden van Het Vaderla
Page 107 and 108:
viermaal jaarlijks 1200 gulden. De
Page 109 and 110:
Boekennieuws Boeken in het kort Hol
Page 111 and 112:
mag toch opvallend heten dat het st
Page 113 and 114:
het voetlicht en gepresenteerd als
Page 115:
Inhoud 23e jaargang nr. 4/5, septem
show all

download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?