download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Visies op kunst in Holland
Afb. 4. Gerrit Dou, Zelfportret (1663). Paneel,
50 x 40 cm. Kansas City, William Rockhill Nelson
and Atkins Museum of Fine Arts.
netwerk van verzamelaars een carrière op die voorzag in een regelmatige afzet, een hoog inkomen
en een groot prestige. Aanzien en een goede afkomst golden voor de meeste schilders
van complexe voorstellingen; ze verkochten hun werk aan mensen die net als zij zelf geletterd,
welgesteld en bereisd waren. Hun status was even hoog of soms zelfs hoger dan het aanzien
van in opdracht werkende vakgenoten die 'internationaal' minder roem oogsten.
De sociale posities van Rembrandt en Vermeer zijn beide, hoe verschillend ook, illustratief
voor de Hollandse beroepsstratificatie. Rembrandt bekroonde zijn loopbaan niet als
hofschilder buiten de Republiek en evenmin als hooggeëerd schilder van de stadhouder of
van de stad Amsterdam. In dat opzicht wijkt zijn loopbaan af van bij voorbeeld Giotto, Simone
Martini, Rubens en Velasquez. Rembrandt is één van de eerste schilders met een veelbelovende,
maar stagnerende carrière in het circuit van grote opdrachten; deze stagnatie
heeft hij niet duurzaam weten op te vangen door te oogsten in het circuit van kapitaalkrachtige
kunstliefhebbers. Openlijk beleden buitenechtelijke verhoudingen en een faillissement
plaatsten de schilder buiten het milieu waar hij aanvankelijk veel succes had. Als ondernemer
in de moeilijk te taxeren mengvorm van mecenaat en markt in de Nederlanden bleek
Rembrandt uiteindelijk te falen. De beste mogelijkheden lagen voor de Hollandse schilders
in het verzamelwezen, maar dat was een beroepsperspectief met hoge winstkansen en grote
risico's. Ook Vermeer, wiens werk bij enkele collectioneurs zeer in trek was, heeft dit aan
het eind van zijn korte leven evenzeer ondervonden. Economische crisis, de aanwezigheid
van het leeuwedeel van een klein oeuvre in één Delftse verzameling (van Pieter van Ruijven)
en een vroege dood stonden een doorbraak in de weg, die Dou, Frans van Mieris en Van
der Werff wel ten deel viel. Zowel Rembrandt als Vermeer zijn door de omstandigheden van
mecenaat en markt gestrand op weg naar nog groter roem.
205