download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Visies op kunst in Holland
succesvolle iconologische methode door te wijzen op fouten in gemaakte duidingen en door
de kunstzinnige aard van schilderingen opnieuw centraal te stellen.
De in opdracht gemaakte afbeeldingen in openbare of semi-openbare gebouwen spelen
in de recente debatten ten onrechte nauwelijks een rol. Ze zijn wel degelijk relevant omdat
de moraliserende intenties buiten kijf staan en het vaak mogelijk is de symboliek te achterhalen
door verbanden te leggen met teksten: traktaten, opdrachtbrieven of begeleidende opschriften.
Bovendien is de openbare opdrachtkunst de goed gedocumenteerde bron waaruit
andere kunstvormen tot ontwikkeling zijn gekomen.
De in opdracht gemaakte schilderingen geven, zoals we hebben gezien, nauwelijks aanleiding
tot onduidelijkheid: ze hebben een beschavende, door beeldtraditie en teksten verhelderde
bedoeling in het maatschappelijk leven. Het sociale verband waarvoor de debatten
gelden, is evenwel niet de opdrachtgever maar de verzamelaar, in het bijzonder die van een
kleine groep verfijnde schilderijen. Hoe belangrijk opdrachtgevers ook waren, de schilderijen
waarop de roem van de Hollandse schilderkunst in hoge mate berust, zijn zelden in opdracht
gemaakt.
Kringen van verzamelaars
De verzamelaarskunst stamt uit de traditie van de opdrachtkunst en ontwikkelt zich als eigen
genre. Bij de seculiere privékunst is een belerende bedoeling niet direct te documenteren, zo-
200