Omslag Holland 2006/2 - Historische Vereniging Holland

72 Stedelijke trots en stadsrechtvieringen
eind van de oorkonde worden vervolgens, wederom in het Middelnederlands, de geijkte formules,
de datering en de plaats van verlening toegevoegd. We zullen de specifieke, Hoornse
bepalingen nader onder de loep nemen. Voor wat betreft de artikelen die zijn overgenomen
van Medemblik houd ik de desbetreffende nummering aan zoals die ook in de
stadsrechten van Haarlem, Delft, Alkmaar, Medemblik en Beverwijk worden gebruikt. Op
die basis is ook een concordantietabel samen te stellen waarin de overeenkomstige artikelen
worden aangegeven. De specifieke Hoornse, in het Middelnederlands gestelde, bepalingen
worden door mij met Romeinse cijfers aangeduid.
Afb. 3 Uitsnede van afb. 2 waarin het stadsrecht van Hoorn is vermeld.
In artikel I staat dat Hoorn geen inwoners van de baljuwschappen van Kennemerland, van
Westfriesland of Medemblik als poorters zal toelaten. Artikel II vermeldt dat een poorter van
een (andere) vrije stad wel als poorter mag worden opgenomen mits hij zijn andere poortrecht
opgeeft. Volgens artikel III mag ook eenieder poorter van Hoorn worden door huwelijk
(met een Hoornse) of door vererving van goederen. Een nieuwe poorter die binnen een
jaar wordt aangesproken vanwege een eerder, elders gepleegd misdrijf, zal geen bescherming
genieten volgens het poortrecht; eerst zal hij worden berecht volgens het recht van het
gebied waar het misdrijf is gepleegd, aldus art. IV. De graaf behoudt zich al zijn rechten voor
aangaande de tol, waag, wissel en maat, en al zijn andere goederen in Hoorn; uitgezonderd
dat de poorters van Hoorn mogen tappen zonder tol of tijns te betalen (art. V). De bepaling
betreffende de heervaart staat in art. VI: de poorters van Hoorn zullen twaalf mannen leveren.
En in art. VII staat de omschrijving van het gebied, de vrijheid, waarbinnen de stadsrechten
geldig waren; daarmee werd dat gebied onttrokken aan het baljuwschap van
Medemblik. 33 Hierna volgen de 71 artikelen van het stadsrecht van Medemblik.
Na de toekenning van deze belangrijke voorrechten ging Hoorn een periode van bloei tegemoet
vooral op het gebied van de visserij en de koopvaardij op Oostzee en Noordzee. In
1396 kreeg de stad Hoorn een belangrijk nieuw privilege: niemand zal schout, schepen of
raad van Hoorn kunnen worden tenzij hij drie jaar lang ‘schot en schoude’ in Hoorn heeft
betaald. 34 Daarnaast mocht het gerecht het secretarisambt (de stedeklerk) , de kosterij en de
school ‘begeven’ terwijl schepenen binnen drie dagen een vonnis zouden moeten geven.
Het belangrijkste was echter de uitbreiding van het gebied van de stadsvrijheid vooral vanwege
de invloed van de Zuiderzee (die had geleid tot verlies van land). De grootste bloeitijd
van Hoorn lag aan het begin van de 17 de eeuw toen een belangrijke uitbreiding van de havens
plaatsvond ten behoeve van de activiteiten van de V.O.C. De stad Hoorn werd ook de zetel
van de Gecommitteerde Raden van Westfriesland en het Noorderkwartier.
33 ‘Voert zo zal die vrihede van Hoerne aldus wide begrepen wesen opt oest zide zo zulsi wezen buten den utersten huzen
vyf end twintich roeden, op die zuut zide in die zee, op die westzide alzo verre alset bolwerc gaet, ende op die noertside
van den utersten huzen vyf ende twintich roeden ende voert alzo van der kort graft vyf ende twintich roeden omghaende’.
[Voorts zal de vrijheid van Hoorn omvatten 25 roeden buiten de buitenste huizen aan de oostzijde, aan de zuidzijde tot de
zee, aan de westzijde tot aan het bolwerk, en aan de noordzijde 25 roeden van de buitenste huizen en verder van de korte
gracht 25 roeden in de omtrek].
34 Belasting betaald als inwoner van de stad.