Omslag Holland 2006/2 - Historische Vereniging Holland

gang na de invoering van de verschillende onderwijswetten
sinds 1801. Maar ook het onderwijs van
na 1843 (waarop dit hoofdstuk ondanks de titel
toch ingaat) is volgens de geraadpleegde schoolcommissierapporten,
niet al te hoogstaand. Vervolgens
doet de auteur verslag van een archeologische
opgraving op het terrein waar deze oudste
dorpsschool heeft gestaan.
Zes van de volgende bijdragen gaan in op de
verschillende soorten scholen en onderwijs die
Hilversum vooral gedurende de 20 ste eeuw heeft gekend.
De kostscholen, met name de rooms-katholieke,
komen uitgebreid aan bod, ook al omdat een
oud-leerling een inkijkje geeft in het reilen en zeilen
van dat onderwijs, maar ook het beroepsonderwijs,
het middelbaar en het bijzonder onderwijs
krijgen een hoofdstuk. Teveel willen de
auteurs een compleet overzicht bieden van alle
scholen, waardoor de tekst soms nogal opsommerig
wordt. Omdat veel scholen in de loop van de
tijd verschillende soorten onderwijs aanboden, is
er hier en daar sprake van overlap. De redactie lijkt
zich daar niet steeds voldoende van bewust te zijn
geweest. Een voorbeeld is de katholieke kweekschool,
die in het hoofdstuk over internaten voorkomt
maar waaraan ook een eigen hoofdstuk gewijd
is. Dat geeft weliswaar een mooi beeld van het
leven op die school, maar de vraag is in hoeverre
dat past in dit boekje. Van geen enkele andere
school wordt zo gedetailleerd ingegaan op de
schooldag, het leerplan en de leraren.
Overlappende informatie komt ook weer voor
in het hoofdstuk over de schoolgebouwen. Veel informatie
over de gebouwen is al elders te vinden,
terwijl de theorieën over onderwijsgebouwen maar
mondjesmaat aan de orde komen. Met name de architect
Dudok is voor Hilversum van belang geweest
en al komt de politieke geschiedenis niet aan
bod, het wordt wel duidelijk dat de gemeenteraad
van groot belang is geweest bij de bouw van scholen.
Het wordt ook niet helder waarom de politieke
geschiedenis geen rol mag spelen.
Twee hoofdstukken vallen een beetje buiten het
stramien van het boekje: er is een overzicht van de
scholen tijdens de Tweede Wereldoorlog, een zeer
leesbaar hoofdstuk dat echt een verhaal biedt over
leraren en leerlingen gedurende de bezettingstijd;
en een hoofdstuk over de Mammoetwet, voor het
onderwijs van groot belang maar feitelijk een algemeen
historisch verhaal met mondjesmaat wat
Hilversumse voorbeelden. Het boek sluit af met
een lijst van alle scholen die in Hilversum hebben
Boekbesprekingen 137
bestaan en een namenregister.
Het werk is luxueus uitgevoerd, met harde kaft
en veel foto’s. Het geeft veel lokale informatie,
maar wil te compleet zijn ten koste van de leesbaarheid.
De inleiding over de vroege onderwijsgeschiedenis
is kort; te kort, want de tekst snijdt
de bochten zo scherp dat het geschetste beeld een
karikatuur wordt. De overheid zou zich voor 1801
nauwelijks druk hebben gemaakt over het onderwijs.
De vele gedetailleerde instructies en de soms
nauwgezette wijze waarop schoolmeesters werden
geëxamineerd in de 17 de en 18 de eeuw spreken dat
tegen. Het vervlechten van meer verhalen van oudleerlingen
had het boek een wat ‘menselijker’ karakter
gegeven en daardoor waren de hoofdstukken
onderling ook beter te vergelijken geweest.
Het zou aardig zijn, een beeld te geven van de verschillen
in aanpak en sfeer op de onderscheiden
scholen. Dan waren de ‘mensen die zich hebben
ingespannen’ voor dat onderwijs beter uit de verf
gekomen. Weliswaar zijn er enkele kadertekstjes
over docenten en leerlingen, maar eigenlijk is dat
onvoldoende om die kant van het onderwijs goed
te belichten. Wie echter iets wil weten over onderwijsinstellingen
in Hilversum vindt in dit boekje
voldoende van zijn gading.
Drs. Fred Vogelzang
Eline van Leeuwen en Erik Mattie, Park Meerwijk,
villapark te Bergen. Manifest van de Amsterdamse School.
(Nijmegen: SUN, 2005) geïll., 167 blz., isbn
9085060109.
Voor haar doctoraalscriptie over Park Meerwijk te
Bergen (Noord-Holland) bracht Eline van Leeuwen
(1942-2004), architectuurhistorica, een vrijwel
volledige documentatie bijeen, die ten grondslag
ligt aan dit boek. Het verschijnen van deze rijk
geïllustreerde publicatie heeft zij niet meer mogen
meemaken. Erik Mattie is kunst-architectuurhistoricus
en is gespecialiseerd in de Nederlandse
bouwkunst en stedenbouw van de negentiende en
vroeg twintigste eeuw.
Park Meerwijk is een villawijk die in 1917 ontstond
en oorspronkelijk zestien kleinere landhuizen
omvatte waarvan er nu nog dertien bestaan. De
meeste zijn vrijstaand, enkele geschakeld. Het villapark
en de huizen zijn beschermd als rijksmonument.
De documentatie waarop dit boek is gebaseerd