Omslag Holland 2006/2 - Historische Vereniging Holland
Omslag Holland 2006/2 - Historische Vereniging Holland
Omslag Holland 2006/2 - Historische Vereniging Holland
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
zij te werk is gegaan ten aanzien van de bronnenkritiek<br />
en methodologische analyse van de kwantitatieve<br />
gegevens uit de door haar gebruikte bronnen.<br />
‘Welkom in Amsterdam’ is de titel van het tweede<br />
deel en geeft de lezer een levendig beeld van hoe<br />
Amsterdam in die tijd eruit gezien moet hebben<br />
met al die verschillende mensen. Naast het menselijk<br />
aspect staat de auteur ook stil bij de morfologische<br />
gevolgen van de groei van de stad Amsterdam.<br />
De mensen die naar Amsterdam kwamen,<br />
moesten ook onderdak hebben. Daarom vonden<br />
er in Amsterdam aan het eind van de 16de (1585)<br />
en gedurende de 17de eeuw (1613 en 1658) drie<br />
stadsuitbreidingen plaats om mensen te kunnen<br />
huisvesten. Bepalend voor de plaats waar de migrant<br />
kwam te wonen in Amsterdam waren moment<br />
van vestiging, herkomst, beroep, geslacht en<br />
welstand.<br />
Het derde deel heeft als titel ‘Overleven’. Aan de<br />
hand van twee beroepen analyseert de auteur hoe<br />
de migrant in zijn of haar levensonderhoud voorzag<br />
in een groeiende metropool. Het eerste beroep<br />
dat zij onder de loep neemt, is dat van bakker en<br />
dat doet zij wederom op een levendige wijze. Het<br />
wordt duidelijk dat de gilden ook in deze tijd nog<br />
steeds een grote rol speelden in het economische<br />
proces. Het tweede beroep dat zij nader analyseert,<br />
is dat van droogscheerder (bewerker van ruw geweven<br />
wollen stoffen). Ook dit bleek in de 17de<br />
eeuw een typisch migrantenberoep, onder andere<br />
doordat het seizoensgebonden was. Aan het einde<br />
van de 17de eeuw leek Amsterdam nog maar weinig<br />
op de stad van een eeuw daarvoor. De Amsterdamse<br />
arbeidsmarkt was sterk van karakter veranderd<br />
en dat had zijn weerslag in de hele<br />
samenleving. De relatie tussen overheid en inwoners<br />
en tussen gevestigden en buitenstaanders<br />
was afstandelijker geworden, de sociale ongelijkheid<br />
sterk gegroeid. Het proces van schaalvergroting<br />
en proletarisering creëerde een metropool<br />
met een omvangrijke onderklasse en diverse grotestadsproblemen.<br />
Nog steeds bood Amsterdam<br />
economische kansen en werk, maar de meeste migranten<br />
deden er niet veel meer dan overleven.<br />
De enige groepen die in dit onderzoek wat minder<br />
belicht worden, zijn die van de Sefardische en<br />
Asjkenazische joden. Daar staat tegenover dat<br />
deze groepen in diverse andere studies reeds uitgebreid<br />
behandeld zijn als aparte groep.<br />
Erika Kuijpers slaagt erin om met droog cijfermateriaal<br />
toch een zeer levendig beeld van Amster-<br />
Boekbesprekingen 135<br />
dam in de 17de eeuw te schetsen. Zij toont bovendien<br />
dat de problemen van een snel groeiende stad<br />
in andere tijden vergelijkbaar waren met die van<br />
vandaag de dag.<br />
Paul Hendriks<br />
A.J.J. van ’t Riet, ‘Meeten, boren en besien’ Turfwinning<br />
in de buitenrijnse ambachten van het Hoogheemraadschap<br />
van Rijnland 1680-1800. (Hilversum: Verloren,<br />
2005), 409 blz., zw/w geïll., isbn 90-6550-<br />
883-X, €36,–.<br />
Lopend door het laaggelegen polderland en de<br />
omliggende dorpen die hoger gelegen zijn, zal<br />
niet elke bezoeker weet hebben van de wordingsgeschiedenis<br />
van dit Rijnlandse gebied met plaatsen<br />
als Oudshoorn, Aarlanderveen, Woubrugge,<br />
Nieuwkoop en Zevenhoven; een geschiedenis die<br />
nauw samenhangt met de turfwinning die er heeft<br />
plaatsgevonden.<br />
De gevolgen van turfwinning waren verstrekkend:<br />
landbouwgronden verdwenen en waterplassen<br />
kwamen ervoor terug. Enkele van deze plassen<br />
werden binnenzeeën, die een bedreiging vormden<br />
voor de omliggende gebieden. Uiteindelijk volgde<br />
in de meeste gevallen droogmaking. De geschiedenis<br />
van de strijd tegen het water en de inpolderingen<br />
heeft in publicaties veel aandacht gekregen.<br />
In dit proefschrift is het de turfwinning en de<br />
mens achter de turfwinning die centraal staan.<br />
Wat was het belang en wat waren de gevolgen van<br />
deze economische bedrijvigheid? Het belang van<br />
de turfwinning komt aan de orde in de eerste vijf<br />
hoofdstukken, de gevolgen komen in de laatste<br />
twee hoofdstukken aan bod.<br />
De overheden waren betrokken op de turfwinning.<br />
Door plakkaten en keuren poogden de autoriteiten<br />
de winning te reguleren. Met de komst (<br />
rond 1650) van het slagturven, waarbij de baggerbeugel<br />
zijn intrede deed en ook onder water turf<br />
gedolven kon worden, nam de bemoeienis van de<br />
overheden toe. Turfwinning deed land in water<br />
veranderen, het slagturven versnelde dit proces.<br />
De waterstaatkundige gevolgen waren te groot en<br />
niet onbelangrijk: welke autoriteit wil land prijsgeven?<br />
De positie van de autoriteiten was ambivalent:<br />
de vraag naar brandstof was groot, het genereerde<br />
belastinginkomsten en werkgelegenheid, maar<br />
het land verdween wel langzaam. Elke keuze voor<br />
of tegen had grote financiële implicaties. Behoud