Top50 machtigste commissarissen m/v - Management Scope

analyse
M/V
Brekers en Bouwers
Welke lessen leert de kredietcrisis? Mannen vinden dat commissarissen
voortaan slimmere vragen moeten stellen. Vrouwen denken juist dat
er meer domme vragen moeten worden gesteld.
Tekst Marike van Zanten | Fotografie Lex Draijer
40 MAnAGEMEnT SCOPE
Zet vier vrouwelijke en drie mannelijke commissarissen aan twee
aparte ronde tafels voor een stevige discussie over het nederlandse
toezicht, stel ze exact dezelfde vragen en zoek de verschillen in de
antwoorden. net als bij de cartooneske puzzels in dit genre, lijken
de twee plaatjes op het eerste gezicht identiek: aan beide tafels zitten
ervaren topcommissarissen met een uitgesproken visie op effectief
toezicht in tijden van crisis. Pas bij nadere bestudering blijken de
verschillen tussen de mannen en de vrouwen: sommige in het oog
springend, andere subtieler, waarbij natuurlijk ook andere, niet-
seksegerelateerde factoren een rol kunnen spelen.
Zo blijken zowel de mannen als de vrouwen een gezond wantrouwen
te hanteren ten aanzien van het management: ‘trust but verify’
is voor beiden het adagium. De focus is het afgelopen decennium
verschoven van tell me naar show me en zelfs prove it to me.
Bestuurders kunnen niet langer de kachel aanmaken met hun commissarissen,
zij het man of vrouw. De toezichthouders vragen tegenwoordig
dóór.
Goede informatie is cruciaal voor deze kritische grondhouding.
Alleen goed geïnformeerde commissarissen kunnen immers de juiste
vragen stellen en de risico’s overzien. Die informatievoorziening is
een gezamenlijke verantwoordelijkheid van het bestuur en de raad
van commissarissen, vinden zowel de mannen als de vrouwen. Er is
sprake van een haal- en brengplicht. Maar hier openbaart zich ook
het eerste subtiele verschil. In de discussie met de vrouwen ligt meer
de nadruk op eigen informatievergaring buiten het bestuur om: via
intranet, het tweede echelon, de ondernemingsraad, et cetera. De
mannen leggen meer de nadruk op het gevaar van een overkill aan
informatie, waardoor de grens tussen hoofd- en bijzaken vervaagt
en risico’s ondersneeuwen, terwijl de medeplichtigheid en daarmee
de aansprakelijkheid toeneemt. Je had het immers kúnnen weten.
Daar hoor je de vrouwen dan weer niet over: die spitten kennelijk
gezagsgetrouw die pakken papier door en reppen niet over hun
rechtspositie, maar dat kan natuurlijk toeval zijn.
Modderige laarzen
Een ander subtiel verschil openbaart zich bij de visie op het toenemend
aantal beroepscommissarissen (versus de commissaris die
daarnaast nog een actieve hoofdfunctie bekleedt). Prima, mits die
beroepscommissaris zelf met de poten in de modder heeft gestaan,
vinden de mannen unaniem. Bij de vrouwen is er meer reliëf in de
meningsvorming: ook daar worden de modderige laarzen belangrijk
gevonden, maar er wordt ook gewezen op het belang van diversiteit
en minder traditionele selectiecriteria. nog een subtiel verschil
zien we bij de vraag of de one-tier board zich beter leent voor
het omgaan met crises en conflicten. Zowel mannen als vrouwen
zien in dit opzicht weinig voordelen ten opzichte van de two-tier
board. Mensen zijn belangrijker dan structuren, is de opmerkelijk
eensgezinde mening aan beide tafels. Vervolgens geven de mannen
echter een uitgebreide verhandeling over de internationale verschillen
tussen beide toezichtstructuren, terwijl de vrouwen er vrij snel
klaar mee zijn. Die staan juist weer uitgebreid stil bij het menselijke
aspect van het toezicht en met name de lessen die individuele commissarissen
kunnen trekken uit de kredietcrisis.
Daarmee zijn we aangekomen bij de in het oog springende verschillen.
Vrouwen kijken extra goed in de spiegel: niet om te zien of
hun haar goed zit, maar voor een reflectie op hun persoonlijk functioneren
als toezichthouder. Hadden we het anders moeten doen?
Hebben we steken laten vallen? Aan de vrouwentafel klinkt zelfs
een mea culpa: ‘Ik realiseer me dat we als toezichthouders veel te
gemakkelijk zijn geweest. Dat moeten we onszelf aanrekenen.’ De
vrouwen zeggen dan ook van de crisis te hebben geleerd.
Te hoge verwachtingswaarde
Aan de mannentafel is de toonzetting anders: de crisis maakt de
mannen volgens eigen zeggen niet nerveus of onzeker. Van veel
bespiegeling ten aanzien van hun persoonlijk functioneren is evenmin
sprake. na verschillende crises te hebben meegemaakt, zeggen
de mannen nu juist recessieproof te zijn. Leren van de crisis is lastig,
want iedere crisis is weer anders. Bovendien is er sprake van een
permanente overschatting van de commissaris door pers en publiek,
betoogt een van de mannen. De commissarissen hebben niet zitten
slapen, maar de verwachtingswaarde is veel te hoog: ‘Het is een
illusie om te denken dat commissarissen slim genoeg zijn om de
fouten van het bestuur te voorkomen.’
Commissarissen waren in elk geval niet ‘slim’ genoeg om de risicovolle
derivaten te begrijpen die de kredietcrisis hebben veroorzaakt,
daarover zijn de mannen en vrouwen het eens. De ins en outs daarvan
gingen zelfs de meest doorgewinterde commissarissen boven
de pet. Opvallend genoeg trekken de mannen en vrouwen uit deze
gezamenlijke constatering een tegengestelde conclusie. De mannen
hameren op het belang van specifieke deskundigheid en sectorervaring
voor commissarissen. Banken moeten hun raden van commissarissen
niet volzetten met topindustriëlen, maar ook weer bankiers
aantrekken die de ingewikkelde producten begrijpen. Oftewel: de
mannen zien een systeemfout die om reparatie vraagt. De vrouwen
vinden juist dat commissarissen zich meer zouden moeten opstellen
als leek, hoewel dat vaak als een zwakte gezien wordt: ‘Een
toezichthouder zou veel meer domme vragen moeten stellen. Laat
het bestuur datgene wat je niet begrijpt maar eens goed uitleggen.’
Oftewel: de vrouwen zien een verbetermogelijkheid voor het persoonlijk
functioneren van individuele commissarissen.
Bijterig versus kameraadschappelijk
Grappig zijn de verschillen in de manier waarop mannelijke en vrouwelijke
commissarissen naar elkaar kijken. Opvallend is dat de mannen
onmiddellijk beginnen over het functioneren van vrouwelijke
commissarissen. Dat is kennelijk nog steeds een issue, hoewel ze er
direct aan toevoegen in dat opzicht weinig verschil tussen mannen
en vrouwen te zien. Omgekeerd maken de vrouwen geen enkele
opmerking over hoe goed of slecht mannen als commissaris functioneren.
Gevraagd naar de gedragsverschillen, zijn mannen en vrouwen
het over één ding roerend eens: vrouwen zijn directer, harder en
doortastender. Een van de mannen vat het beeldend samen: ‘Vrouwen
zijn bijteriger.’ Mannen offeren de onderlinge kameraadschap
minder makkelijk op om ‘verdomd vervelend’ te zijn, vrouwen
hebben daar minder moeite mee. Vrouwen en mannen zouden
ook een andere bijdrage hebben in de verschillende fasen die een
onderneming doormaakt. Vrouwen zouden beter functioneren in de
creatieve fase, mannen beter in een neergaande fase, zo blijkt uit
wetenschappelijk onderzoek, aangehaald door een van de mannen.
Inspiratie versus kordaatheid. Oftewel: vrouwen zijn bouwers, mannen
zijn brekers. In de cycliciteit van het ondernemerschap zijn ze
beide nodig.
nog meer verschillen tussen de mannentafel en de vrouwentafel?
Zoek en vind ze zelf, elders in dit blad.
JAnuARI 2009 41