Pijn bij Kwetsbare Ouderen - NVAM

Hoofdstuk 1terug naar de inhoudsopgaveInleiding1.1 Noodzaak van betere behandeling van pijnHet percentage ouderen boven de 65 jaar zal stijgen van 14% naar 25%(4 miljoen) in 2030 (Verweij et al, 2007). Binnen deze groep ouderen is eengroep kwetsbare ouderen te onderscheiden die gekenmerkt wordt door multipelemorbiditeit, verminderde zelfredzaamheid en, frequent, ook beperkingen in hetcognitief functioneren. Veel van deze kwetsbare ouderen ontvangen in meerdereof mindere mate zorg van professionele zorgverleners: thuis of in verzorgings- ofverpleeghuizen (Peeters et al, 2006).Onderzoek wijst uit dat ruim tweederde van de bewoners in verpleeghuizen pijnheeft (Boerlage et al, 2007; 2008). Het percentage bewoners met substantiëlepijn (een score van 4 of meer op een schaal van 0-10), in de week voor de metingwas in deze studie zelfs ruim 75%. Ruim een kwart van de bewoners krijgt geenpijnmedicatie en ruim de helft van de bewoners alleen medicatie uit stap 1 vande WHO-analgetische pijnladder (World Health Organization, 1986). In verpleeghuizen,waar een groot aantal bewoners met pijn verblijft, wordt pijn nog niet ofnauwelijks systematisch geregistreerd. Hierdoor is de pijnbestrijding in verpleeghuizen(inter)nationaal waarschijnlijk een sterk onderbelicht probleem.Chronische pijn is een zeer frequent voorkomend probleem (prevalentie: 25-80%)bij kwetsbare ouderen en is geassocieerd met depressie, angst, verminderdezelfredzaamheid, slaapproblemen, sociale isolatie, fysieke inactiviteit, verdereachteruitgang in cognitief functioneren en een verminderde kwaliteit van leven(Basler et al, 2003; Ferrell et al, 1990; Jakobsson et al, 2004; Onder et al, 2005;Onder et al, 2006).Allerlei met pijn gepaard gaande aandoeningen (zoals artrose) nemen toe metde leeftijd. Deze multimorbiditeit is waarschijnlijk verantwoordelijk voor de hogeprevalentie van pijn bij kwetsbare ouderen. Een andere mogelijke oorzaak vooreen toename in pijn bij ouderen met een dementie zijn witte stof laesies (Scherderet al, 2003, 2005). De witte stof in de hersenen is uiterst gevoelig voordoorbloeding en niet alleen bij vasculaire dementie, maar ook bij de ziekte vanAlzheimer komen veel witte stof laesies voor. De hieruit voortkomende deafferentiatie(bepaalde hersengebieden die niet meer met elkaar communiceren) kanleiden tot pijn die vanuit de hersenen ontstaat, ook wel ‘central pain’ genoemd(Scherder et al, 2003a, 2003b, 2005; Oosterman et al, 2006).De prevalentie van neuropathische pijn is niet vaak onderzocht in deze groepkwetsbare ouderen. Een recent pilot-onderzoek (van Kollenburg, 2010) liet ziendat tussen de 10-16 % van de patiënten in een verpleeghuis neuropathische pijnof mogelijk neuropathische pijn had. Een pijnlijke diabetische neuropathie kwambij 0,7 (zeker)-2,8% (zeker en mogelijk) van de diabeten voor. Post-CVA centralepijn kwam bij 4,7 (zeker)- 10,4% (zeker en mogelijk) van de CVA patiënten voor.Uit een groeiend aantal publicaties in de afgelopen jaren blijkt dat herkenningen behandeling van chronische pijn bij kwetsbare ouderen zeker niet optimaal is(Brochet et al, 1998; Ferrell et al, 1990; Fox et al, 1999; McClean et al, 2002;Won et al, 1999; Won et al, 2004, Smalbrugge et al, 2007).In het bijzonder zijn herkenning en behandeling van chronische pijn niet optimaalbij ouderen met cognitieve en communicatieve beperkingen door comorbideaandoeningen zoals CVA, dementie, multiple sclerose (MS) of de ziekte vanParkinson (Achterberg et al, 2007). Deze suboptimale herkenning en behandelingvan chronische pijn bij kwetsbare ouderen wordt mede veroorzaakt doordatbeschikbare instrumenten om pijn te herkennen en te meten nog (te) weiniggebruikt worden en behandeling veelal niet systematisch conform de WHOanalgetischepijnladder plaatsvindt (Chodosh et al, 2004, Cadogan et al, 2006).7multidisciplinaire Richtlijn pijn bij kwetsbare ouderen | Verenso 2011 | deel 2