Pijn bij Kwetsbare Ouderen - NVAM

terug naar de inhoudsopgaveovermatig gebruik maken van een alarm, eisen dat verzoeken onmiddellijkingewilligd worden en moeilijk omgaan met kleine vertragingen (Cipher et al,2006). Ouderen met vergevorderde dementie en pijn vertonen vaker, langer enheviger gedragsstoornissen, zoals: fysiek verzet, agitatie, repetitief gedrag vanuitonrust, territoriaal gedrag vanuit waanbeelden, sociaal ongepast gedrag endwalen (Cipher et al, 2006). Het is daarom van belang, dat pijn in deze populatieadequaat behandeld wordt om gedragsstoornissen te verminderen en om dekwaliteit van leven te verbeteren (Cipher et al, 2006).Sommigen ouderen met ‘ernstige cognitieve beperkingen’ vertonen agressiefgedrag bij bepaalde aandoeningen die regelmatig met pijn gepaard gaan, zoalsartrose (Cipher et al, 2004). Bij een groep patiënten met verschillende typenvergevorderde cognitieve stoornissen (ziekte van Alzheimer, vasculaire dementie,CVA, ziekte van Huntington, ziekte van Parkinson) zijn enkele pijngedragingengeobserveerd die geassocieerd zijn met ‘discomfort’ (niet verder onderverdeeldnaar type dementie en aanwezigheid van pijn onbekend). Discomfort kan vertaaldworden als onwelbevinden. Deze pijngedragingen zijn: een gespannen lichaamshouding,een verdrietige gezichtsuitdrukking, friemelen, persevererende verbalisatiesen verbale uitbarstingen (Kovach et al, 1999). Andere onderzoekersrapporteren echter, dat ouderen in een gevorderd stadium van Alzheimer bijonplezierige stimulatie zoals een pijnprikkel slechts in staat zijn tot eenvoudigebewegingen van lippen, oogleden, hoofd en kaak (Asplund, 1991). Kenmerkendepijngedragingen bij ouderen met vergevorderde dementie, die niet meer kunnenpraten, kunnen minimaal aanwezig zijn of moeilijk te interpreteren zijn (Herr et al,2006). Daarom heeft de American Geriatrics Society (2002) na uitgebreid literatuuronderzoekzes categorien van gedragingen opgesteld, die kenmerkend zijnvoor chronische pijn bij ouderen met dementie waar elke hulpverlener op zoukunnen letten:– gezichtsuitdrukkingen (zoals gefronst voorhoofd);– verbalisaties en vocalisaties (zoals om hulp vragen of luidruchtig ademhalen);– lichaamsbewegingen (zoals heen en weer bewegen);– verandering in interacties met anderen (zoals agressie naar anderen of zichjuist terugtrekken);– verandering in activiteitspatronen of routines (zoals meer dwalen of voedselweigeren);– verandering in geestelijke toestand (zoals toename verwardheid).Het wordt aanbevolen om een trapsgewijze methode toe te passen voor pijnmetingbij personen, die moeilijk verbaal kunnen communiceren (McCaffery et al,1999), waaronder ouderen met (vergevorderde) dementie (Herr et al, 2006).De werkgroep heeft de stapsgewijze methodiek van McCaffery uitgebreid tot devolgende stappen voor diagnostiek van pijn bij alle kwetsbare ouderen zowelzonder als met cognitieve stoornissen:Pijnstappenplan diagnostiek van pijn:1. zelfrapportage;2. anamnese;3. heteroanamnese: ondervraag anderen over pijn en gedragsveranderingen(verzorgende of familielid die de patiënt goed kent);4. observeer pijngedrag;5. bepalen gevolgen van pijn;6. lichamelijk onderzoek en vaststellen mogelijke oorzaken van pijn.Daarna kan een adequate pijnbehandeling worden gestart.Stappen 1 t/m 6 worden beschreven in hoofdstuk 3 over diagnostiek.Non-farmacologische behandelmogelijkheden worden beschreven in hoofdstuk 4,farmacologische behandelmogelijkheden in hoofdstuk 5.multidisciplinaire Richtlijn pijn bij kwetsbare ouderen22