Pijn bij Kwetsbare Ouderen - NVAM

terug naar de inhoudsopgavepijn bij MS bestaat meestal uit dagelijkse pijnlijke, brandende of prikkendesensaties (Craig, 1998; Osterberg et al, 2005). Kortom, door het groter aantalwitte stof laesies wordt bij ouderen met MS in de aanwezigheid van cognitievebeperkingen een toename in pijnbeleving verwacht ten opzichte van de ‘cognitieveintacte fase’, hoewel een afname ook niet is uitgesloten (Scherder et al, 2003).2.2.3 Cerebrovasculaire aandoeningen (CVA)Bij het toenemen van de leeftijd komen cerebrovasculaire aandoeningen (CVA)vaker voor: in een populatie van bijna 8.000 Nederlandse ouderen is dit circa 2%bij 55-64 jarigen tot circa 11% bij 85 jarigen en ouder (Bots et al, 1996). Het isbekend, dat bij ouderen een CVA relatief vaak leidt tot cognitieve beperkingen (ingeheugen, oriëntatie, taal en aandacht), welke interfereren met het dagelijksefunctioneren (Tatemichi et al, 1994). Pijn komt ook relatief veel voor na een CVA.In een onderzoek bestaande uit bijna 300 ouderen met een CVA werd na viermaanden matig tot ernstige pijn door 33% ouderen gerapporteerd en na totaal eenjaar door 20% van de ouderen (Jönsson, 2007). Na een jaar bleek de intensiteitvan de ernstige pijn zelfs toegenomen. De meest gerapporteerde pijnlocatieswaren de ledematen. Bij de helft of meer van alle ouderen, die een CVA haddendoorgemaakt, werd de pijn niet verlicht door medicatie. Bij ruim de helft van deouderen met matige tot ernstige pijn na het CVA was de slaap verstoord. Voorspellendefactoren voor een hogere pijnbeleving waren: vrouwelijk geslacht, depressieen betere cognitie (Klit et al, 2009). Verder kan bij alle personen, die een CVAhebben doorgemaakt, zogenaamde ‘centrale pijn’ (zie eerder) ontstaan (Moltonet al, 2008). Kortom, naar verwachting is de pijnbeleving bij ouderen na een CVAtoegenomen en beperkt deze het dagelijks functioneren, mede bepaald door decognitieve stoornissen.2.2.4 DementieOuderen met ernstige cognitieve disfunctie, zoals vergevorderde dementie, uitenpijn vaak op een primitieve wijze, zoals huilen of gillen, omdat hun pijnbelevingeen betekenisvolle context heeft verloren (Farrell et al, 1996). Hiermee wordtduidelijk dat hevige uitingen (gedrag) niet per se betekenen dat er ook sprake isvan hevige pijn’. In de huidige paragraaf wordt de kenmerkende pijnbeleving pertype dementie behandeld.Ziekte van AlzheimerVergeleken met gezonde ouderen hebben ouderen met de ziekte van Alzheimereen vergelijkbare stimulusdetectie en pijndrempel (Benedetti et al, 1999). Zijrapporteren echter lagere waarden voor pijnintensiteit en affectieve aspecten vanpijn (Scherder et al, 1999). De vermindering in pijnintensiteit en pijnaffect wordtbij ouderen met Alzheimer ook gevonden tijdens herhaalde pijnmetingen, waarbijer geen beroep wordt gedaan op het mogelijk verminderde pijngeheugen (Scherderet al, 2001). Autonome reacties op pijn (zoals bloeddruk) lijken verminderd tezijn bij een mild pijnlijke stimulus, maar blijken niet afwijkend te zijn bij extreemhoge pijn (Rainero et al, 2000). Kortom, alle bevindingen suggereren dat ouderenmet Alzheimer pijn wel adequaat opmerken, maar dat zij deze pijn als minderernstig ervaren en daardoor mogelijk minder (of anders) lijden aan pijn (Farrellet al, 1996).Deze bevindingen komen overeen met afwijkingen in de hersenen. Het zogenoemdemediale pijnsysteem van het centrale zenuwstelsel is onder anderebetrokken bij affectieve aspecten van pijn (het lijden aan pijn), bij het geheugenvoor pijn en bij de autonome reacties op pijn (Scherder et al, 2003). De meestegebieden van het mediale pijnsysteem zijn onderzocht bij Alzheimer en blijkenafwijkingen te bevatten: locus coeruleus, parabrachiale kern, periaqueductaalgrijs, anterieure cingulate cortex, insula, amygdala en hippocampus (Parvizi et al,2000), thalamus (Callen et al, 2002; Foundas et al, 1997; Swaab, 1997). Verderzijn de neuronen van de hypothalamus, die het corticotropin-releasing-hormoonafgeven, hyperactief (Raadsheer et al, 1995). Dit leidt tot een pijnonderdrukkendeffect (Lariviere et al, 2000).17multidisciplinaire Richtlijn pijn bij kwetsbare ouderen | Verenso 2011 | deel 2