Pijn bij Kwetsbare Ouderen - NVAM

terug naar de inhoudsopgave2.2.2 Multiple sclerose (MS)Multiple sclerose zonder cognitieve stoornissenBij ouderen met MS komt pijn vaak voor: in een onderzoek rapporteert 75% vande MS patiënten pijn, waarvan 24% ernstige pijn (Hadjimichael et al, 2007). Eenhoge pijnintensiteit is bij MS gerelateerd aan aan het vrouwelijke geslacht, aaneen groot aantal pijnlijke lichaamsgebieden, aan continue pijn, aan het relapsingremittingMS type, en aan depressie (Hadjimichael et al, 2007). Chronischepijncondities bij MS omvatten onder andere centrale neuropathische pijn (brandendesensaties) in de ledenmaten, pijnlijke spierspasmen en rugpijn (O’Connor etal, 2008). Een onderzoek toont aan dat MS-patiënten evenveel pijn rapporteren alsartrose-patiënten, een andere chronische pijnconditie waarbij pijn de kwaliteit vanleven negatief beïnvloedt (Kalia et al, 2005). Tussen 12% en 15% van de MSpatiënten(volwassenen en ouderen) ervaart soms ‘afschuwelijke’ of ‘martelende’pijn, terwijl bijna 60% van de patiënten ‘middelmatige’ pijn ervaart (Newland et al,2005; Buchanan et al, 2002). MS-patiënten zonder cognitieve stoornissen (volwassenenen ouderen) hebben in vergelijking met gezonde personen een lageredetectiedrempel voor kou, een hogere detectiedrempel voor warmte, een lageredetectiedrempel voor tast en een lagere pijndrempel voor druk op spieren (Svendsenet al, 2005). MS-patiënten hebben dezelfde pijndrempel als gezonde personenbij kou, hitte en tast (Svendsen et al, 2005). Dit betekent dat ouderen met MSeerder kou waarnemen (maar niet eerder pijn door kou ervaren), later warmtewaarnemen (maar niet later pijn door hitte), eerder tast waarnemen (maar nieteerder pijn door aanraking) en eerder pijn ervaren door druk op spieren.MS-patiënten met centrale pijn ervaren vaker hevige pijn door kou en dooraanraking dan MS- patiënten met musculoskeletale pijn. Centrale pijn komt veelvoor bij MS, met als prominente symptomen pijnlijke, brandende of prikkendesensaties. De meerderheid van de personen met MS en centrale pijn ervaartoverigens dagelijks pijn (Osterberg et al, 2005).Multiple sclerose met cognitieve beperkingenVan alle MS patiënten krijgt 50% tot 75% gedurende het leven te maken metcognitieve beperkingen, die op elk moment van het ziekteverloop kunnenop treden (Cox & Julian, 2005). De cognitieve beperkingen zijn vooral voor ouderepatiënten relevant, aangezien ze zich uitbreiden met het voortduren van de ziekteen dus met het ouder worden. Hoewel echte dementie bij MS zeldzaam is, kanrelatief subtiele cognitieve achteruitgang al leiden tot beperking in functionerenvan deze patiënten (Rogers et al, 2007). Pijn komt vaak voor bij MS en pijn heeftin het algemeen zowel een direct als een indirect effect op cognitief functioneren(Cox & Julian, 2005). Als direct effect kunnen personen die pijn ervaren zichminder goed concentreren, verwerken zij trager informatie en kunnen zij mindergoed informatie opslaan. Als indirect effect, hebben een neerslachtige stemming(wat een gevolg kan zijn van pijn) en het gebruik van pijnmedicatie een negatieveinvloed op cognitief functioneren. Bij MS worden benzodiazepines (tegenspasticiteit en spierspanning) en anti-epileptica (tegen neuropathie) vaker voorgeschreven,waarbij anti-epileptica leiden tot concentratieverlies en een tragereverwerking van informatie (Cox & Julian).Behalve dat bij MS pijn kan leiden tot cognitieve achteruitgang, zijn er aanwijzingendat bij MS cognitieve achteruitgang de pijnbeleving verandert. Er zijn geenklinische onderzoeken bekend over pijnbeleving of sensorische symptomen vanafhet moment dat de allereerste cognitieve veranderingen optreden, ook niet hoedit zich verder ontwikkelt binnen de ‘cognitief beperkte fase’. Er zijn enkelehersenafwijkingen die een afname in pijnintensiteit bij cognitieve beperkingenniet uitsluiten: celverlies en verminderd metabolisme van glucose in het medialepijnsysteem en een overactief stresssysteem (hypothalamus-hypofyse-bijnier as)(Sailer et al, 2003; Blinkenberg et al, 2000; Erkut et al, 1995). Twee anderebevindingen pleiten echter voor een toegenomen pijnbeleving: een groter aantalwitte stof laesies en het uitblijven (of in ieder geval verminderd optreden) van hetpijnonderdrukkende effect door de hypothalamus (Wayne Moore, 2003; Huitingaet al, 2004; Lariviere et al, 2000). De witte stof laesies hebben een grote impactomdat zij, zoals eerder vermeld, kunnen leiden tot centrale pijn. Deze centralemultidisciplinaire Richtlijn pijn bij kwetsbare ouderen16