Multimedia, rapportage - DSpace at Open Universiteit

zijn of haar beeltenis publiekelijk bekend wordt gemaakt en het portretrecht is het
wettelijk middel om je hiertegen te verzetten. Wanneer je mensen filmt, is dus het
verstandig hun toestemming vast te leggen op papier. Hiermee verklaren ze dat ze
afstand doen van hun portretrecht en toestemming geven tot (een nader
omschreven) gebruik of publicatie. Als tegenprestatie krijgt hij/zij bij voorbeeld
toestemming tot gebruik van het eindresultaat in huiselijke kring en voor gebruik in
eigen onderwijs, maar verbod op gebruik voor commerciële doeleinden.
In een aantal situaties is toestemming strikt genomen niet nodig. Dit is het geval als
iemand min of meer toevallig in beeld wordt gebracht, bij voorbeeld doordat hij of zij
door het beeld fietste.
Hoe dan ook, het is verstandig zoveel mogelijk vooraf toestemming voor het gebruik
van de opnamen op schrift vast te leggen. Als geen toestemming is vastgelegd, is het
aan te raden het materiaal niet te gebruiken als een geportretteerde achteraf bezwaar
maakt, ook al is deze slechts toevallig in beeld.
• Wat zijn naburige rechten?
Auteursrecht beschermt de makers van een werk (schrijvers, fotografen, schilders,
componisten, etc.). Naast makers zijn er beroepen die gebruik maken van het werk van
deze personen en daar zelf een creatieve uitvoering aan geven. Die creatieve uitvoering
wordt ook beschermd en wel door Naburige Rechten (naburig omdat deze rechten erg
lijken op het auteursrecht).
Naast auteurs beschikken dus ook anderen over bescherming van hun prestaties die
verband houden met het werk zoals:
- uitvoerende kunstenaars (zangers, bandleden, leden koor of orkest, acteurs en
toneelspelers),
- filmproducenten,
- omroeporganisaties
- platenmaatschappijen
Net als met auteursrecht mag je het werk van deze mensen gebruiken voor 'eigen
oefening, studie of gebruik'. Wat niet mag is van het werk kopieën maken om weg te
geven of te verkopen. Kopiëren of publiceren mag alleen als je toestemming hebt van
de 'makers' (staat in de Auteurswet) en van de 'uitvoerders' (staat in de Wet op de
Naburige Rechten).
Op programma’s die op televisie zijn uitgezonden, rusten naast de gebruikelijke rechten
óók eigen naburige rechten voor de betreffende omroep. Dan moet men dus niet alleen
bij de producent maar ook bij de omroep toestemming voor hergebruik regelen.
• Wat voor rechten moeten worden geregeld?
Als je een videoproductie maakt, kun je te maken krijgen met verschillende soorten
rechten, namelijk:
- het auteursrecht op eigen videomateriaal i.v.m. uitgeven van licenties
- het portretrecht van gefilmde personen
- het auteursrecht op het werk van anderen dat je in de productie wilt opnemen
- het auteursrecht op overgenomen videomateriaal via Beeld en Geluid
- het auteursrecht op overgenomen muziek via de Buma en Stemra.
Voor het auteursrecht dien je als producent afspraken te maken met de medemakers
van de videoproductie, die hun werk doen achter de camera.
Voor het portretrecht dien je afspraken te maken met betrokkenen die in de regel
hun werk doen vóór de camera; zij dienen een formulier te ondertekenen.
Voor het auteursrecht op het werk van anderen moet je op zoek naar de auteursrechthebbende.
Dat is niet altijd eenvoudig, omdat soms niet duidelijk is wie dat is
of zijn. Voor producties van de Open Universiteit geldt dat geregeld gebruik gemaakt
wordt van beeldmateriaal van de Omroepen. Dit beeldmateriaal wordt beheerd door
Stichting Beeld en Geluid. Op de website van Beeld en Geluid (portal.beeldengeluid.nl)
kun je in een database zoeken. Vind je een geschikt fragment neem dan contact op
met Ronald Gossieau medewerker beeldresearch en rechtenverwerving. Voor de Open
Universiteit regelt hij de afdracht voor het gebruik van video voor de producent.
75