COLLECT Nederland Februari 2024
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Hals’ schilderijen<br />
lopen over<br />
van levenslust<br />
en vaak ook van<br />
vrolijkheid.<br />
Na verloop van tijd werd Hals zo bedreven<br />
in deze losse schilderstijl dat hij de vormen<br />
niet meer hoefde uit te werken, maar ze alleen<br />
nog schetsmatig aanduidde. Zoals hij<br />
bijvoorbeeld deed in de tronie die hij schilderde<br />
van Malle Babbe, een zwakbegaafde<br />
vrouw die door de Haarlemse straten<br />
zwierf totdat zij in 1646 werd opgenomen<br />
in het ‘werkhuis’. Wie het schilderij van<br />
dichtbij bekijkt ziet vooral losse verftoetsen<br />
en strepen. Vanaf enige afstand gezien<br />
maken de hersenen tijdens het kijken de<br />
voorstelling automatisch zelf af.<br />
Behalve de snelle, virtuoze schildertechniek<br />
geven ook de originele composities,<br />
dynamische lichaamshoudingen en<br />
expressieve gebaren en gelaatsuitdrukkingen<br />
de schilderijen van Hals een unieke<br />
beweeglijkheid. Het mooiste voorbeeld<br />
van een succesvolle combinatie van deze<br />
ingrediënten zijn de zes grote groepsportretten<br />
die hij vervaardigde van officieren<br />
van schutterijen. Daarin combineerde hij,<br />
in steeds andere opstellingen, een groot<br />
aantal individuele portretten van opgewekt<br />
met elkaar converserende officieren.<br />
VROLIJKHEID TROEF<br />
Vrijwel alle ruim tweehonderd nog van<br />
hem bekende schilderijen zijn aangenaam<br />
om naar te kijken. Of het nu gaat<br />
om de portretten van deftige regenten en<br />
welvarende burgers of om de muzikanten,<br />
losbandige vrouwen, narren en vissersjongens<br />
die zijn genrestukken bevolken: allemaal<br />
stralen ze vitaliteit en levensvreugde<br />
uit. Velen glimlachen of lachen. De schilderijen<br />
lopen bijna over van levenslust en<br />
vaak ook van vrolijkheid.<br />
Als een van de weinige kunstenaars uit de<br />
westerse kunstgeschiedenis kon Hals overtuigend<br />
mensen schilderen die lachen. Hij<br />
wordt daarom wel de onbetwiste meester<br />
van de lach genoemd. Lachen is een emotie<br />
die lastig is weer te geven, omdat de gezichtsuitdrukking<br />
die erbij hoort heel dicht<br />
in de buurt komt bij huilen. Waarschijnlijk<br />
had Hals bij Karel van Mander geleerd hoe<br />
dat moest. Volgens Van Mander kon je<br />
vrolijkheid het beste afbeelden met ‘den<br />
mondt wat open, soet lachende vrolijck,<br />
de ogen wat toegeknepen en een voorhoofd<br />
met geen of nauwelijks rimpels’. Dat<br />
wil zeggen: als een schilder iemand wilde<br />
weergeven die beschaafd en vriendelijk<br />
glimlacht. Alleen kinderen, zotten en losbandige<br />
mensen mochten op schilderijen<br />
uitbundiger lachen en daarbij de tanden<br />
blootgeven. De vrouw op het paneel Jonge<br />
vrouw (‘La Bohémienne’) heeft een verleidelijke<br />
lach, ogen die lonken en een diep<br />
uitgesneden decolleté. Mogelijk hing dit<br />
werk ooit tussen soortgelijke schilderijen<br />
in een bordeel en diende het om klanten<br />
een keuze te laten maken uit de beschikbare<br />
vrouwen.<br />
Frans Hals, Malle Babbe, ca. 1640, olieverf op doek, 78,5 x 66,2 cm. Berlijn, Staatliche Museen zu Berlin,<br />
Gemäldegalerie.<br />
ONCONVENTIONEEL<br />
Een aparte categorie vormen de portretten<br />
van geleerden, schoonschrijvers en<br />
predikanten die Hals schilderde in een<br />
klein formaat op paneel en koper. Zoals<br />
dat van kalligraaf Jean de la Chambre. Hals<br />
beeldde hem af met een schrijfveer in zijn<br />
hand. Vaak diende zo’n schilderijtje als<br />
model om er op dezelfde schaal portretprenten<br />
naar te laten vervaardigen, die de<br />
geportretteerde vervolgens kon rondsturen<br />
aan vrienden en collega’s.<br />
16
Change language