COLLECT Nederland Februari 2024

Hollands Glorie
Uit de antieke gereedschapskist
TEKST & FOTO’S: ANTON VOS
Iedereen weet hoe een hamer of
een beitel eruit ziet. Alhoewel … Er
zijn tientallen verschillende soorten
hamers en beitels. Zo heeft ieder
ambacht zijn eigen kenmerkende
gereedschap. Soms eenvoudig
te herkennen zoals bijvoorbeeld
schoenmakers-, timmermans- of
lijstenmakersgereedschap. En
soms is het wat moeilijker te raden.
Daarover gaat dit stukje.
Maar dit stukje gaat uiteraard
vooral over antiek
gereedschap. Een belangrijke
bron van informatie
in dit opzicht is de tussen 1751 en 1772
verschenen 28-delige Encyclopédie van
Diderot en d’Alembert. Recueil de planches
sur les sciences, les arts libéraux, et les arts
méchaniques ; avec leur explication is een
uitgebreid boek met prachtige afbeeldingen
van vrijwel ieder stuk gereedschap
en iedere techniek met betrekking tot
wetenschap, kunst en kunstnijverheid.
Een burijn is een
scherp stalen
beiteltje, waarmee
de graveur de
afbeelding in een
koperen plaat krast.
Als een stuk gereedschap niet in dat boek
voorkomt, is dat omdat het een uitermate
exotisch vakgebied betreft, of omdat het
in die tijd nog niet werd gebruikt.
De drie voorbeelden bij dit stukje zijn daar
vertegenwoordigers van. Het gaat om
gereedschapssets van respectievelijk de
graveur, de strosnijder en de steenhouwer.
Het eerste groepje betreft een blokje
burijnen van een graveur. Er zijn er twaalf,
variërend in lengte tussen de 6 en 15 cm.
Een burijn is een scherp stalen beiteltje,
waarmee de graveur de afbeelding in een
koperen plaat krast. Om voldoende druk
te kunnen uitoefenen waren de handvatten
meestal rond en stevig en gemaakt
van een goede houtsoort, meestal buxus.
Wij noemen dat palmhout (omdat de
Twaalf graveursburijnen.
Strosnijders.
52