COLLECT Nederland Februari 2024

Parasols en paraplu’s
In stijl tegen de elementen
De parasol, die bescherming biedt
tegen de brandende zon, is de
voorloper van de paraplu. Vroeger
werd de eerste ook gebruikt tegen
regen. Dat verklaart waarom beide
dezelfde samenstelling hebben: een
steel met daaraan vastgemaakt een
aantal ribben, bespannen met een
waterafstotend doek. Een paraplu kan
worden in- of uitgeklapt dankzij een
schuifring op de steel. Lang voordat
de parasol en de paraplu uitgroeiden
tot alledaagse gebruiksvoorwerpen,
waren ze niet alleen luxeobjecten,
maar ook statussymbolen en zelfs
cultusobjecten.
TEKST: ANNE HUSTACHE
De parasol werd al gebruikt in de oudste
beschavingen, van Egypte tot Mesopotamië.
De eerste exemplaren bestonden
wellicht gewoon uit boombladeren, maar
al vroeg kreeg de parasol ook een symbolische
waarde: wijzen op de status van de
persoon die hij beschermde tegen de zon.
Parasols waren voorbehouden aan de elite
en aan de goden. De opvouwbare parasol
zou ontstaan zijn in China, in de 12e eeuw
v.Chr. Hij werd toen vervaardigd van materialen
en met behulp van technieken die
sommige ateliers in onze tijd nog steeds
graag gebruiken: een steel en een frame
van bamboestengels, waarop geolied papier
is gespannen. Aanvankelijk was daar
ongetwijfeld zijde op gespannen, maar geolied
papier was waterafstotend, waardoor
de parasol niet alleen bescherming bood
tegen de zon, maar eveneens tegen de regen,
en zo meteen ook een paraplu werd.
Vanuit China verspreidde de parasol
zich geleidelijk aan over heel Azië. Hij
groeide uit tot een symbool van macht en
welvaart, zoals de Thaise en Birmaanse
stoepa’s laten zien. Ook in het oude Griekenland
gebruikte men parasols, die daar
waren voorbestemd voor vrouwen. In het
oude Rome werden parasols gebruikt op
het forum, terwijl grote exemplaren het
publiek beschermden tegen de zon in de
arena, wanneer het velum het liet afweten.
In de Middeleeuwen verkoos men een
mantel met kap. Parasols blijken toen niet
te zijn gebruikt. Vanaf de 18e eeuw raakten
parasols van zijde of taf langzaam ingeburgerd
in Europa. De waterafstotende versie
ervan, de paraplu, met wasdoek in plaats
van zijde, won steeds meer aan populariteit.
In de 19e eeuw werd het gebruiksvoorwerp
zelfs beschouwd als een onmisbaar
modeaccessoire.
In den beginne
18e-19e eeuw
Achthoekige parasol, China, papier, bamboe. Parasolmuseum in Hangzhou.
De uitvinding van papier in China had onverwachte
gevolgen. Zijde was duur, maar
dankzij papier kon vrijwel iedereen zich
een parasol aanschaffen. Al snel hadden de
vaklui begrepen dat door het papier met
olie te bestrijken, de parasol waterafstotend
werd en zo meteen ook kon dienen
als regenscherm. Het Parasolmuseum in
Hangzhou bezit er duizenden van, van
allerlei kleuren, telkens met een andere
versiering. De natuur was het populairste
thema, zoals ook te zien op dit exemplaar.
Vooral vogels en bloemen waren zeer geliefd.
Deze parasol dateert wellicht uit de
18e eeuw en is opvallend genoeg niet rond,
zoals de meeste exemplaren, maar bestaat
uit twee vierkanten van papier die samen
een achthoek vormen, op een structuur
van bamboe, van een vernuftige onregelmatigheid.
De versiering is bijzonder
geraffineerd. Dit zeer gewilde model wordt
nog steeds gemaakt.
40