COLLECT Nederland Februari 2024

Behind the Wall
In zijn 45-jarige carrière heeft Jeff
Wall slechts 210 werken gecreëerd.
Dat zegt veel over de omvang van
zijn projecten en de grondigheid
waarmee hij te werk gaat. Voor
de oplettende kijker zijn alle
ingrediënten van zijn toekomstige
werken al aanwezig in The
Destroyed Room uit 1978.
TEKST: BERNARD ROISIN
Historisch gezien is The Destroyed Room
een van de eerste ‘lightboxes’ van Jeff Wall
(°1946, Vancouver). Dit procedé begon hij
al vroeg in zijn carrière te gebruiken, omstreeks
1978 en tot in 2006, om het daarna
geleidelijk aan op te geven en weer te gaan
werken met gelatinedruk, eerst in zwartwit,
daarna in kleur. De Canadese kunstenaar
maakte kennis met dit procedé op
een moment dat de fotografie nog niet de
artistieke erkenning had die ze tegenwoordig
geniet. De methode was formeel,
technisch en artistiek interessant, en in die
tijd toch zeer alledaags. Lichtbakken, populair
in de reclamewereld, waren overal
te zien in de straten van steden. Wall nam
dit concept over.
Op het eerste gezicht lijkt het bijzonder
eenvoudig, maar bij nader inzien is het
juist ingewikkeld en interessant, vooral uit
technisch oogpunt. Net als in de installaties
van David Claerbout brengt de
‘lightbox’ het licht naar ons toe. Het is een
procedé dat indertijd nauwelijks gebruikt
werd, behalve voor de televisie, resulterend
in een nogal slechte weergave en definitie.
Dit in tegenstelling tot de ‘lightboxes’
van Wall, die bijna net zo scherp zijn als
de smartphones van tegenwoordig. Het
zijn ook uitgesproken objecten: met een
diepte van 25 centimeter zijn die bakken
heuse sculpturen. Vaak, zoals in het geval
van The Destroyed Room, hebben ze zeer
grote formaten en zijn van een verrassende
monumentaliteit. Zijn heel eigen,
vier op vijf meter grote versie van Manets
Déjeuner sur l’herbe is getiteld The Storyteller
en staat op de brug naast zijn atelier in
Vancouver. Technisch gezien heeft de kunstenaar
zijn werk zo verfijnd dat de naden,
onvermijdelijk bij foto’s van dit formaat,
onzichtbaar zijn.
HERSCHEPPEN
Jeff Wall was in een vorig leven hoogleraar
in de kunstgeschiedenis. Hij is ook geboeid
door filosofie en literatuur. Bij zijn werk
Technisch gezien
heeft Jeff Wall zijn
werk zo verfijnd
dat de naden,
onvermijdelijk bij
foto’s van dit formaat,
onzichtbaar zijn.
geeft hij nooit veel toelichting, zodat de
kijker een eigen interpretatie kan geven
aan deze ‘stilstaande filmscènes’. The Destroyed
Room doet onvermijdelijk denken
aan Le Radeau de la Méduse van Théodore
Géricault, maar dan in een moderne,
stedelijke versie en in een enscenering die
typerend is voor deze kunstenaar, tegen
een filmische rode achtergrond. De kunstenaar
geeft toe dat hij dingen herschept,
waarbij afval en andere afgedankte voorwerpen
een iconografie vormen, met een
heel aparte betekenis. Het is echter vooral
een stilleven, seculier en filmisch, dat meteen
ook zijn Canadese cultuur verraadt,
een essentieel aspect van zijn oeuvre. Het
is een ‘commonwealth’-cultuur, anders dan
die van de Verenigde Staten, stukken kritischer
over de kapitalistische samenleving.
Wall ziet zichzelf trouwens als een socialist,
in de Noord-Amerikaanse betekenis
van het woord, zeg maar een communist.
Hij doet vaak denken aan de Franse
cineast Jean Eustache, en heeft ook iets
van Ken Loach in de manier waarop hij de
Canadese samenleving documenteert, en
dan vooral Vancouver, een vervormende
spiegel van Seattle, een Amerikaanse stad
gelegen aan de Canadese grens. Vancouver,
een wereldstad waar extreme rijkdom
hand in hand gaat met al even extreme
36