De grillige aard van het surrealisme Max Ernst, Donker woud met vogel, 1927, olieverf op doek. Collectie Ulla en Heiner Pietzsch, Berlijn. Foto: Jochen Littkemann. 32
Dit jaar vieren we de honderdste verjaardag van de geboorte van het surrealisme, een internationale beweging die zich gelijktijdig ontwikkelde in Frankrijk en België, en in mindere mate in de rest van Europa, met name in Tsjecho- Slowakije, Groot-Brittannië, Roemenië, Spanje en <strong>Nederland</strong>. In Brussel komen we daar straks alles over te weten, op twee grote tentoonstellingen. Maar in hoeverre verschilde het Belgische surrealisme nu precies van het Franse? TEKST: CHRISTOPHE DOSOGNE Marcel Mariën, Le Tao, 1976, assemblage. Charleroi, Verzameling van de Provincie Henegouwen - Depot bij BPS22. © Fondation Marcel Mariën: L'activité surréaliste en Belgique. Het neologisme ‘surrealisme’ werd voor het eerst gebruikt in 1917, door Guillaume Apollinaire, als ondertitel voor zijn toneelstuk Les Mamelles de Tirésias, volgens hem eerder ‘surréaliste’ dan ‘surnaturaliste’. Datzelfde jaar nog werd die term overgenomen in het programmaboekje van het ballet Parade van Jean Cocteau, onder regie van Sergej Diaghilev, met muziek van Erik Satie, decorstukken en kostuums ontworpen door Pablo Picasso en in een choreografie van Léonide Massine. In 1924 nam ook André Breton die term over, in zijn in Parijs gepubliceerde Manifeste du Surréalisme. Breton wordt gezien als de grondlegger van het surrealisme, een zowel artistieke als filosofische stroming die een blijvende stempel zou drukken op de 20e eeuw. Datzelfde jaar nog richtte de Belgische dichter Paul Nougé in Brussel een surrealistisch centrum op en gaf hij samen met onder meer de dichters Camille Goemans en Marcel Lecomte het tijdschift Correspondance uit. Een andere belangrijke groep, Rupture, zou in 1932 het licht zien in La Louvière, rond Achille Chavée. Het surrealisme maakte gebruik van alle expressiemiddelen. Zowel de Franse als de Belgische tak ervan streefde ernaar de geestelijke krachten te bevrijden uit de greep van de rede, en streed tegen de gangbare normen van de vroege 20e eeuw. Of, zoals André Breton dat omschreef in zijn Manifeste: “een dictee van het denken, niet gecontroleerd door de rede, vrij van esthetische of morele vooringenomenheid (…)”. De Franse surrealistische beweging, gekenmerkt door een transdisciplinair karakter en een intense samenwerking tussen haar leden, was gebaseerd op de overtuiging dat er een hogere werkelijkheid bestaat, verbonden met de almacht van dromen en het onbevooroordeelde spel van het denken. Aanvankelijk was de beweging hoofdzakelijk literair maar ging wel graag onverwachte samenwerkingen aan, om een nieuwe betekenis te creëren, in een bevrijding van het onbewuste, aangemoedigd door de praktijk van de écriture automatique. Louis Aragon, Robert Desnos, Paul Eluard, René Magritte, Giorgio de Chirico, Philippe Soupault, Salvador Dalí en Jacques Prévert behoorden tot de schrijvers, dichters en kunstenaars die deze esthetische en sociale revolutie droegen. Het Belgische surrealisme daarentegen, gedragen door E. L. T. Mesens, Paul Colinet, Louis Scutenaire, André Souris en Marcel Mariën, zou al snel afstand nemen van de écriture automatique en het politieke engagement van de Parijse groep. Xavier Canonne, een kenner van de beweging, wijst erop dat de Brusselse groep lang het etiket ‘surrealistisch’ heeft afgewezen, om het dan uiteindelijk toch te aanvaarden. Het Belgische surrealisme zou al snel afstand nemen van de écriture automatique en het politieke engagement van de Parijse groep. EEN <strong>COLLECT</strong>IEF AVONTUUR Het Belgische surrealisme werd lang ten onrechte gereduceerd tot de figuur van René Magritte, maar het verschilt van André Bretons surrealisme in een aantal cruciale opzichten, zowel artistiek als politiek. In tegenstelling tot hun Franse tegenhangers hadden de Belgische surrealisten geen belangstelling voor wat er opborrelde uit het onbewuste of de verrassing van het objet trouvé. Nauwgezet creëerden ze objecten waarvan ze hoopten dat ze een soort schokeffect zouden teweegbrengen. Ze streefden naar een revolutie die zo radicaal was dat ze die alleen konden beleven in de marge van de samenleving, ver weg van oppervlakkige hervormingen. Het Belgische surrealisme was als beweging ook minder collectief dan het Franse. 33
- Page 3 and 4: Taxatie én inbreng van uw kunst en
- Page 5 and 6: Plein air schilderen Edito Focus op
- Page 7 and 8: UP TO DATE Een oproep en een kunstb
- Page 9 and 10: UP TO DATE Concurrent voor Europese
- Page 11 and 12: Jesse Darling De Britse kunstenaar
- Page 13 and 14: Frans Hals, De lachende cavalier, 1
- Page 15 and 16: Courbet, Manet, Whistler, Monet, Li
- Page 17 and 18: Frans Hals, De Luitspeler, ca. 1623
- Page 19 and 20: Museum Valkenburg EEN FEEST VAN JEW
- Page 21 and 22: DE WANDELING ‘Ik zie mijn werk al
- Page 23 and 24: DE WANDELING ‘Naar Japan gaan was
- Page 25 and 26: 25
- Page 27 and 28: In de 19e eeuw keerden kunstenaars
- Page 29 and 30: Geertruydt Roghman naar Paulus More
- Page 31: Savery gebruikte visuele trucs om d
- Page 35 and 36: Zowel de Franse als de Belgische ta
- Page 37 and 38: The Destroyed Room, 1978, transpara
- Page 39 and 40: Yoko Ono Cut Piece De performance C
- Page 41 and 42: De uitvinding van de eeuw! na 1715
- Page 43 and 44: Made in Belgium 1925 Deze parasol i
- Page 45 and 46: Anoniem, kandelaar, 1878-1915. Uitv
- Page 47 and 48: Val Saint Lambert contracteerde, ee
- Page 49 and 50: De galerie van Finette Lemaire is s
- Page 51 and 52: ‘Je mag hier alles aanraken: het
- Page 53 and 54: Een rek met negen vergulde steenbei
- Page 55 and 56: IN DE KANTLIJN VAN DE KUNSTMARKT Is
- Page 57 and 58: Mikalojus Konstantinas Čiurlionis,
- Page 59 and 60: Eja Siepman van den Berg Figuratie
- Page 61 and 62: Staand Meisje oogt zelfbewust, als
- Page 63 and 64: BINNENKIJKEN ‘Mijn werk is een on
- Page 65 and 66: BINNENKIJKEN ‘Het raadselachtige
- Page 67 and 68: DIRCK VAN DELEN, BINNENPLAATS VAN E
- Page 69 and 70: Hiphop: geboorte en invloed 29-02 t
- Page 71 and 72: Klimt op het platteland 15-02 t/m 0
- Page 73 and 74: △ Sung Hwan Kim t/m 26-05 Elburg
- Page 75 and 76: Johan van Oord 18-02 t/m 14-04 Gale
- Page 77 and 78: 24.02 - 02.06 2024 Ridders van het
- Page 79 and 80: Het in 1845 opgerichte Kunsthaus Le
- Page 81 and 82: ‘We merken dat de veilingmarkt st
- Page 83 and 84:
€ 406.800 Lucie Rie, kom op voet,
- Page 85 and 86:
MAD 5.078.800 (€ 507.880) Kees va
- Page 87 and 88:
Andy Warhol VEILING HEDENDAAGSE KUN
- Page 89 and 90:
€ 4.816 Pieter v. Sluijs De Quack
- Page 91 and 92:
VEILING RESULTATEN HET GROOTSTE HET
- Page 93 and 94:
€ 97.810 Een 18k gouden geweven c
- Page 95 and 96:
GEZOCHT Schilderij en, beelden en i
- Page 97 and 98:
19 t/m 26 februari Veilinghuis Kore
- Page 99 and 100:
Hermann Max Pechstein Zelfportret,
- Page 101 and 102:
february—march 2024 2 DOUTREBENTE
- Page 103 and 104:
Site avec quatre personnages, encre
- Page 105 and 106:
Zoekers Gevraagd BOEKEN P.J.E.M. Ja
Change language