COLLECT Nederland Februari 2024
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
René Magritte, Portret van Paul Nougé, 1927, olieverf op doek. MRBAB, Brussel. Successie Magritte.<br />
© Sabam België <strong>2024</strong><br />
Le Boeuf. De morele vooringenomenheid<br />
bleek dus al even diepgeworteld in<br />
België als in Frankrijk, want juist daaruit<br />
ontsproot de beslissing om een lid van<br />
de groep de deur te wijzen, zoals Marcel<br />
Mariën in 1979 opmerkte: “Ambitie, daar<br />
draaide het om, en wel in haar smerigste<br />
vorm, een artistieke ambitie waar een onwelriekende<br />
financiële reuk aan zit.” René<br />
Magritte stoorde zich alvast niet aan die<br />
reuk …<br />
Waar het Belgische surrealisme hoe dan<br />
ook in uitblonk, was de individuele scheppingskracht.<br />
In tegenstelling tot Parijs bestond<br />
er in België geen collectief avontuur<br />
van lange duur, maar had je een versnippering<br />
en een grote verscheidenheid van<br />
expressievormen. Na de Tweede Wereldoorlog<br />
ontstond in België dan nog het<br />
revolutionaire surrealisme van Christian<br />
Dotremont, dat met name de beweging<br />
Cobra (oftewel CoBrA) zou beïnvloeden<br />
(zie elders in dit nummer). De conflicten<br />
tussen mensen en standpunten maken<br />
het des te moeilijker de geschiedenis van<br />
het surrealisme in België te schrijven,<br />
omdat de sporen die zijn nagelaten (vaak<br />
minimalistische tijdschriften, marginale<br />
werken) zelden de aandacht van kunsten<br />
literatuurhistorici hebben getrokken,<br />
wat de meeste surrealisten trouwens<br />
niet onwelgevallig zou zijn geweest. Van<br />
verburgelijking is in Belgische surrealisme<br />
vrijwel nooit sprake geweest. De beweging<br />
heeft tot op heden haar levendigheid en<br />
inventiviteit behouden, terwijl elders het<br />
surrealisme die kwaliteiten wel snel heeft<br />
verloren. De uitdaging van de komende<br />
tentoonstelling in Bozar, samengesteld<br />
door Xavier Canonne, bestaat er nu juist in<br />
dit fenomeen volledig in kaart te brengen<br />
en zo nauwkeurig mogelijk te beschrijven.<br />
Het Belgische<br />
surrealisme blonk<br />
uit in individuele<br />
scheppingskracht.<br />
De samenwerking tussen de leden was beperkter.<br />
De Belgische visie was in sommige<br />
opzichten dan wel minder verregaand dan<br />
de radicale visie van André Breton, maar<br />
de gehanteerde methoden waren zeker<br />
niet minder radicaal. Veelzeggend is het<br />
bijzonder hatelijke pamflet uitgaand van<br />
de Belgische surrealistische groep, waarmee<br />
dichter en componist André Souris<br />
uit de beweging werd gezet, met als titel<br />
Le domestique zélé (1936). De reden die ze<br />
opgaven om hem uit te sluiten, was dat<br />
hij het muzikale gedeelte had gedirigeerd<br />
van een mis opgedragen ter ere van Henry<br />
SUBVERSIEF<br />
Een typisch Belgisch kenmerk van het<br />
surrealisme is dat men vanaf het begin op<br />
de subversieve toer ging, gebruikmakend<br />
van subtiele methoden, met de nodige<br />
zinspelingen, in een streven naar discretie,<br />
op het anonieme af zelfs. Magritte gedroeg<br />
zich tegelijk als een typische bourgeois en<br />
een subversieve antibourgeois. Hij zette<br />
een onberispelijk correct imago neer, maar<br />
was nooit bang om een schandaal te veroorzaken.<br />
Het verlangen van de leden van<br />
de Belgische surrealistische groep om burgerlijk<br />
te lijken, is duidelijk te zien op de<br />
beroemde groepsfoto getiteld Le rendezvous<br />
de chasse (1934).<br />
34
Change language