Utdanning nummer 03 2013 - Utdanningsnytt.no

På tavla
Bøker
Aktuell bok MELD AV Kirsten Flaten, Sogndal barne- og ungdomspsykiatrisk poliklinikk
Grundig innblikk i kva oppvekst er
Boka «Oppvekst og sosialisering»
syner tydeleg kva som skal til for å
sette born og ungdom i stand til å
ta ansvar for sine eigne liv.
«Et samfunn avheng av neste generasjons moglegheiter
og utvikling» (s. 13) set retning for korleis
boka vinklar temaet. Øyvind Kvello har trekt
inn fl eire forfattarar for å gje eit grundig innblikk
i kva oppvekst inneber, frå individnivå til familie,
barnehage/skule og samfunn generelt. Boka er
grundig og kan ha interesse for ei brei lesargruppe.
Særskilt kapittelet om barnehage og foreldre gav
god innsikt. I boka vert det òg tatt opp ein tendens
til at foreldre no krev individbehandling av barnet,
utan å tenke på at barnet i ein sosialiseringsarena
også skal vere del av ei gruppe. Dette kunne godt
vore grundigare debattert.
Sosialiseringsomgrepet vert grundig gjennomgått.
Synet på born har endra seg mykje, frå
ein barndom som eit forstadium til vaksenlivet,
fram til notidas barndom som har verdi i seg sjølv.
Sosialiseringa inneber at born lærer å styre tankar,
åtferd og emosjonar som ein del av det å lære å ta
ansvar for eige liv. Det meste av sosialiseringa skjer
før fylte 25 år, men det er framleis utvikling etter
dette. Kvello meiner det er ein livslang prosess, og
brukar omgrepet sjølvsosialisering om vaksne si
sosialisering. Risiko for at sosialiseringa ikkje er
god nok, er til stades for born som veks opp med
36 | UTDANNING nr. 3/8. februar 2013
Oppvekstmiljø og
sosialisering
Av Øyvind Kvello (red.)
Gyldendal Akademisk
2012
256 sider
foreldre som ikkje heilt maktar rolla si, svake nettverk
og nærmiljø, og der barnehage/skule ikkje
gjev den støtta barnet treng. Kvello viser fallgruver
som kan vere til stades i born si oppvekst, og
kva born treng for å få ei sosialisering som gjev dei
høve til å verte gode aktørar i sitt eige liv. Juridiske
sider ved oppveksten vert gjennomgått i eit eige
kapittel.
Borns utvikling skjer ikkje i eit vakuum, ho er
sett i lys av biologiske tilhøve og som ein sosial
konstruksjon. Transaksjonsmodellen har god forklaringsverdi
og «dominerer dagens forskingsfront»
(s. 64). I denne modellen er både individet
og omgivnadene i ein interaksjon med gjensidig
påverknad og er i tett utvikling saman. Mennesket
er biopsykososialt, ei kompleks samansetjing av
biologi, psykologi og miljø som samverkar. Kvello
meiner det er umogeleg å redusere mennesket til
ein diskusjon om arv eller miljø – her er det meir
enn «ja takk, begge delar».
Boka gjev godt innblikk i at mykje har endra seg
i borns oppvekst, og ikkje minst kor hurtig alt
har skjedd. For knappe 50 år sidan gjekk berre 2
prosent av borna i Noreg i barnehage, no er det
rekna som eit sjølvsagt tilbod. Diskusjonen om
barnehage handlar no om kvaliteten i barneha-
gen. Barnehagen er i endring, på veg inn i utdanningssystemet,
og skulen har fått tydeleggjort at
om hovudoppgåva er opplæring og utdanning,
så har han òg ei rolle i det å gje omsorg. Å skaff e
kvalifi sert personale for å dekke dei oppgåvene
barnehage og skule etter kvart har fått, vert framheva
som utfordringa framover. Noko grunn til
uro for utviklinga er det når 30 prosent av borna
seier at dei har dagar då det ikkje er godt å vere i
barnehagen. Borna fortel at dei vert erta og plaga
så mykje at dei tykkjer det er fælt. Og for born er
det ikkje alltid like lett å få vaksne til å ta dei på
alvor når dei fortel om slike opplevingar.
Ei anna utfordring som er i ferd med å vekse
fram, er at foreldre stiller større krav til institusjonane
som tek vare på borna. Foreldre har rett til
å krevje at borna får det tilbodet dei er blitt førespegla
i planar for barnehage og skule. Her er nok
foreldre med og driv fram kvalitet gjennom sine
krav. Det som kan verte den største utfordringa,
er at foreldra ser sitt barn og set det individuelle
framfor det at borna er gjensidig avhengige av
kvarandre i eit sosialiseringsperspektiv.
Barnehagen er blitt ein stadig viktigare del av oppveksten.
ILLUSTRASJONSFOTO: TARJEI E. KROGH/SAMFOTO.