Forprosjekt - nashornet

Han vart ikkje gamall; men mykje godt arbeid fekk han
gjort.
I Sand i Ryfylke er han fødd, den 24de mai 1861.[1] Foreldri,
Lars Larsson og Barbro Torkellsdotter, var gardfolk
og velstandsfolk. Innanfor Sandslande (»strandstedet Sand«
stikk det seg tvo lange fjordar inn millom høge fjell: Hylsfjorden
mest beint i aust, Saudafjorden i nordaust; millom
deim er det eit stort skag med mange gardar; tvert yvi skaget
er der eit heller laagt eid (der »Prestavegen« gjekk i den
tidi daa desse bygdine høyrde under Suldalspresten); mest
uppaa Rìse, midveges millom fjordane, ligg Løland. Det er
ein gard med vide aakrar, til i Sandssokni aa vera, og gode
fjellbeite; ein stor skog er der og, velstelt gjenom mannsaldrar.
God gamall bondekultur raadde paa Løland. Garden var
bygd etter den gamle maaten, med ikkje store, men dess
fleire hus (noko slikt som 15 i alt ved desse tidir); umfram
heimehuse var 4 av desse »buir« d. e. hus til aa bu i; kvar
bu hadde ein romleg kjøk og ei stor stogu med »lem« yvi
alt (»lemstove«); eit par av deim vart nytta til gjesterom.
»Gamlebui«, den eldste, stod midt i tune, ho var bygd av
store runde timberstokkar utan bordklædning; dei solsteikte
veggine var hardna og fastna so det beit ikkje øks
paa deím; det maa ha vori ei av dei eldste lemstogur paa
vestlande.
Rasmus Løland voks upp heime millom systkin og kjenningar,
og heldt seg der til han var um lag 30 aar gamall.
Ut kom han ikkje ofte: han var ikring 20 aar, daa han fyrste
gongen kom so langt som til Stavanger.[2] Etter skikken i
bygdi kom han tidleg med paa gardsarbeid og skogsarbeid.
Og daa helsa veikna, so han ikkje lenger orka dei tunge tak,
hadde han jamt eitkvart smaatt aa bala med, so han dreiv
tidi; han svarva koppar og laga tinur eller batt sopelimar;
desse selde han heile baatfarmar av paa Sand.
Eit rolegt og finslegt lag hadde han, som godt folk skal
hava; og stilt fór han, so han vart lite aatgaadd av ukjende.
Men vìt og tanke var der i han; det kunde folk koma til aa
merke som minst vardest. Paa Eimbaatsbryggja i Sandsokni
stod ein dag ein av stortingsmennane fraa Stavanger; det
var rikaste mannen i by’n, og i det heile ein kar som ikkje
turvte sjaa anten til høgre eller vinstre. Han rødde med
Saudabuane og fortalde deim korleis alt hekk ihop. Daa
kom han Rasmus Løland burtaat; han gjekk i tresko og
var elles klædd som ein vanleg bygdakar ein sundagsefta.
Han høyrde paa den store mannen; gav ’n sistpaa eit lite
svar. Grosseraren stod paa sitt, ikkje lite forundra yvi denne
treskokaren, som og vilde hava ei meining. Men Rasmus
Løland hadde endaa eitt og anna usagt; det vart eit heilt
ordskifte. Og folk lo; dei totte han Rasmus hadde likso
mykje rett som stortingsmannen. Denne snudde seg sistpaa
og gjekk; »eg høyrer du skynar dette betre enn eg,« sa han.
103 8. Vedlegg