Forprosjekt - nashornet

vaksne samstundes. Løland er ein av dei fyrste barneforteljarar
i vaare dagar.
Barnetidi hans der inne i fjordbygdi var still og roleg og
svært lite skulelærd, men ei rik, ei lærerik tid. Og naar han
i vaksne aar vart trøytt av spursmaal og kloke ting, so hev
han kvilt seg i sine barneminne. Alt som i han var av barnehug
og sol og eventyr hev livna og livt, naar dei fekk magt;
bilæte etter bilæte hev daa stigi fram og forma seg og fest
seg. Han hadde moro av deim; og han saag tanken i deim;
so skreiv han deim upp.
Kvile- og skaparstundir av dette sæle slage hev han havt
framigjenom si heile arbeidstid. »Litle Eirik og grisen« – ein
smaating som eg hugsar mykje betre enn store verk fraa
same tid – kom i 1888; og barnesogur, for det meste i samlingar,
hev me sidan fraa 1892 (»Paa sjølvstyr«, »Ungar«),
1894 (»Kor vart det av jola –«), 1897 (»Smaagutar«) , 1900
(»Nashorne«), 1906 (»Kvitebjørnen«); ljose, varme, friske er
dei alle; livsens vaar grønkar i deim. Og dei viser, at med alt
han hev gravi og arbeidt og tenkt, so fekk han endaa berga
barne i seg.
Ein les desse sogune upp att og upp att og vert glad av
deim stødt; me bør og etterkvart lære av deim. Dei viser
oss, at barne er sin eigin beste skulemeistar; gjenom sjølvrøynd
og sjølvrøynd upp att og æveleg, og gjenom lag og
leik og strid og krangling og semjing att med jamaldringar
og næraldringar, og dertil med tilsyn og stundom hjelp av
dei »høgare klassur«: dei vaksne og dei gamle, fær barne
livslovine inn i hug og blod; veks som blom og tre av den
næring det sjølv kann finne og melte, lovbundi og fritt
samstundes. Skulane med sine mange paafynstr gjer mindre
ugagn enn ein tidt kunde tru; dei naar ikkje inn til det
som er live hjaa barne, fyrr etterkvart som tid i vert til det.
Det verste i tidir som desse er, at dei med ovlessing og ofte
ubarnsleg »kunnskap« døyver livshug og livskraft meir enn
forsvarlegt er. Folk med uppfostrargaavur vil kunna lære
meir av Lølands barnesogur enn av dei digraste bandi »methodologi«.
For born og ungdom arbeidde Løland i sine seinare aar
meir og meir; han hugsa betre enn dei fleste, at her ligg
framtidi. »Norsk Barneblad« styrde han fraa 1902 til 1907;
og norske eventyr saag han igjenom og gav ut i ei bok, som
borni vil takke han fyri. Ikkje mindre vil dei takke han for
hans fine umsetjingar av framande eventyr og barnesogur;
fleire gode ungdomsbøkar hev han yviført til norsk. Eit
grunnleggjande arbeid fekk han gjort for det norske barneog
ungdoms-bokrike.[6] Til bonde-ungdomslagi sette han
vonir; han skreiv endaa stundom smaae spelstykke aat
deim. Fleire av desse er uppførde, »Aandelige klenodier«
(1895; nytt upplag 1904) mange stadir, »Stevleik« kannhende
paa endaa fleire. I »Stevleik« hev Løland vori inne
paa ein tanke som kjem upp att, naar me vinn so langt:
113 8. Vedlegg