Forprosjekt - nashornet

live sitt ut til,« um det so skulde hende, at live var meir enn
»eit andedrag i augneblinken – «
Faafengt hev han ikkje lìvt, Aasmund Aarak heller. Ikkje
berre dei som gjeng aalmannvegen er med. Han er komin
inn i ein avdal for seg sjølv; det er ikkje huglegt der: fullt
av stygge stup og renneskorir og rivjur og bìksvarte hòlur
som ingin ser botn paa; fullt av myrkt, stygt, fælslegt. Og
millom alt dette grev han seg fram aaleine og forkomin; og
ein dag kjem han til aa døy her. Men eitt og anna vent og
rart og fint er det i denne avdalen med aa finne og sjaa; og
er ikkje alt, baade det vonde og det gode, forvitnelegt og
underlegt aa vera med i – Helselaus og svìkin for alt som til
vanlegt heiter liv vilde Aasmund Aarak endaa ikkje ha vori
live forutan.
Naar me les skildringar som desse skynar me, at Løland
sjølv, med alt det han sakna og leid, endaa hev kjent seg
vinnar i livsstriden. Og me skynar hans rolege mod, naar
han saag paa dei mange livsens vanskar og spursmaal.
– Mangeleis ser det smaatt ut, jamvel der vaare vonir helst
skulde vekse. Er det skralt med ægteskapi altfor tidt, barnefostringi
er vist ikkje likare. Naar t. d. (som i »Nervesliten«)
ægtefolk gjeng og diktar kvarandre sjuke, og finn sitt liv
og livs meining i aa »hjelpe« kvarandre, og barne med,
mot all denne innbilning, er det kje so ein lyt baade argast
og læ – Eller som i »Mannsemne«. Sveinkallen er reint i
beit. Han kjem til kjenningar i byen og vil dryfte store
spursmaal; men alt vert upp i tull; for borni kjem i vegen;
og alle desse taapne foreldri, dei steller seg so paa tvers mot
all uppfostringslære, at ein vert reint yvigjevin. Sveinkallen
bergar seg sistpaa upp til ein annan sveinkall; og dei tvo
kjem svært godt til lags um desse ravgalne foreldri. Men
rett som det er tek dei til aa mistru einannan: du vilde visst
og gjerne hava kjering og ungar som verdi kunde sveive seg
um – spyrr den eine; og du skulde vel ikkje hava noko av
den same taatten, du med – svarar den andre. Daa dei kjem
ut paa gata og ser folke som er ute og høyrer paa musiken,
daa undrast han med seg, den argaste av desse karom, kven
det vel kann vera Vaarherre lær mest aat: oss sveinkallar,
som ruslar her i einsleg visdom, eller foreldri, som gjeng
der so byrge og kvar for seg er støde paa, at nettupp deira
born er dei største av alle vidunder – Han kjem til det, at
han vaagar ikkje aa døme i den sak.
Løland hev smilt med seg sjølv aat foreldre tull som aat
sveinkall visdom. Det er live, han trur paa; og han veit av
eigi røynd, at borni er sine eigne uppfostrarar. Det utrulege
hende: sveinkallen vart barnediktar.
Løland hugsa sin eigin barndom. Mintest korleis han og
dei andre smaaingane lærde seg sjølve upp. Og det han
hugsa sette han i sogur, – som høyrer til dei beste barnesogur
me hev. Dei vart til hugnad og til ettertanke for dei
8. Vedlegg 112