Forprosjekt - nashornet

Løland hadde det soleis; han stakk seg aldri fram; men
galdt det um kva som rett og sant var, so sagde han si meining
beint ut til kven som helst.
Paa amtsskulen var han i 1878. Litin og skral saag han
ut; ingin tenkte dette kunde vera noko. Men læraren fekk
stundom sine tankar. Det var ein gong ein stil av Løland
han lagde merke til; denne stilen viste han til ein bymann
som var komin der ut, ein som han hadde tru til. Bymannen
las stilen, og las han upp att: og han svor paa, at hadde
den stilen vori lagd fram til studenter-eksamen, – det
hadde vorti klaar l.
Enno vaaga ikkje Løland seg til med norsk. Men dei hermingane
han bruka – og han bruka mange slike, som vanlegt
med ungt folk som les mykje – var helst paa landsmaal;
det var som eit merke paa kvar hugen hans stemnde.
Han fekk ei vanhelse-rid, daa han var heimkomin av amtsskulen;
det heittest at han var nerveslìtin og bringeveik.
Sanningi hev vel vori at han var helsebròtin, og at han no
hadde fengi greide paa det. Lunga var veik; og det som
var verst: han hadde eit hjartemein, som naar som helst
kunde verte spelegt. Korleis dette hev vori til aa vinne seg
igjenom, det skynar ein, naar ein les sogur som »Aasmund
Aarak« eller »Diktaremne«.
Augo var og skrale eit bìl. Han tolde ikkje solskin, og minst
glim av sol paa snø; kunde ikkje lenger vera med ute. Til
innearbeid dugde han ikkje heller stort, som helsa no var.
Meir og meir vart det daa pennen, han dreiv tidi med.
Stundom dikta han: laga visestubbar og stev; mange av
desse gjekk sidan i bygdom som andre folkedikt. Ein gong
sende han ei heil »budda« med skrivne ting – paa norskdansk
og norsk – til læraren sin paa amtsskulen. Denne
svara, at det paa dansk var godt, men det paa norsk best;
sidan heldt Løland seg for det meste til landsmaale. Og
dette skreiv han betre og betre, di meir han fekk mod til aa
halde seg til sitt rygske heimemaal.
Han tok til aa skrive i bladi; og sine fyrste sogur fekk han
prenta i »Lauvduskar« VI (»Hans og Margrete«) og i »Fedraheimen«
(»Litle Eirik og grisen«).
I 1891 kjende han seg sterkare att; nytt livsmod vakna.
Han tok seg mannskap fyri og for til Bergen og tala med
Mons Litleré. Og den fyrste boki hans kom: »Folkeliv«
(1891 [3].
Eit par aar etter drog han til Oslo; gjekk landvegen fraa
Suldal og dit. Her fekk han Bertrand Jensen til bokreidar i
den fyrste tidi[4]; sidan var han »husvill« eit bil; dei siste
bøkane hans kom hjaa Olaf Norli og Cammermeyer.[5] Han
skreiv stutt, og gjorde lite braak; men han hadde mykje aa
segja og fortelja.
8. Vedlegg 104