You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
lararası 1001 Belgesel Film Festivali’nde<br />
gösterilecek filmler için kayıt-tescil belgesi<br />
şartını destek sözleşmesine eklemek<br />
istemesi ile, sadece belgesel gösteren festivalin<br />
neredeyse iptali söz konusu oldu.<br />
Bakanlık, festivalin gerçekleştirilememesi<br />
gibi ağır bir sonucu göğüslemek istemediğinden<br />
festival komitesinin itirazı üzerine<br />
geri adım atmak zorunda kaldı. Zira<br />
gösterilecek filmlerin neredeyse tamamı<br />
kayıt-tescil ettirilmemiş ve eser işletme<br />
belgesi olmayan filmlerdi. Bu, Türkiye’deki<br />
belgesel sinemanın gerçeği.<br />
Eser işletme belgesi olmayan uzun<br />
metrajlı film çok azken, Türkiye’de<br />
belgeselcilerin ve kısa filmcilerin çoğu,<br />
filmlerinin vizyona girmesini hayal bile<br />
edemediklerinden ya da ticari bir gösterimi<br />
hedeflemediklerinden bu uygulamaya<br />
yabancı. Çoğu “amatör” filmlerin -öğrenci<br />
filmleri de düşünülmeli- festival gösterimlerinden<br />
başka bir mecrası mevcut değil.<br />
Özellikle belgesel yapımların televizyonda<br />
gösterimi Türkiye’de henüz yaygınlaşmadı.<br />
En çok film alan TRT, fakat o da<br />
çoğunlukla göstereceği belgeselleri kendi<br />
iç yapımıyla gerçekleştiriyor. Dışarıdan aldığı<br />
filmlere de sansür uyguladığına sıkça<br />
tanık oluyoruz. Dolayısıyla televizyonlarda<br />
gösterim imkânı bulamayan, kendi gösterim<br />
alanlarını yaratma mücadelesi veren<br />
belgesel filmler, festivaller dışında ancak<br />
küçük yerleşim yerlerinde yerel girişimler<br />
aracılığıyla izleyicisine ulaşabiliyor. Durum<br />
böyle olunca, yerel aktörlerin etkisi<br />
artıyor, devletten çok devletçi “muhbirler”<br />
türüyor ve belgesel sinemanın alanı iyice<br />
daralıyor.<br />
2008’de R. Arzu Köksal’ın belgesel<br />
filmi “Son Kumsal”ın (2008, 56 dk) İnebolu’daki<br />
gösterimi AKP’li Belediye Başkanı<br />
İdris Güleç tarafından yarıda kesilmişti.<br />
Gerekçe ise filmde başbakanın eleştirilmesiydi.<br />
15 Aynı sene 1001 Belgesel Film<br />
Festivali programındaki, Çalık Holding’in<br />
Türkmenistan’daki yatırımları için yaptık-<br />
59<br />
larını anlatan “Kutsal Kitabın Gölgesinde”<br />
(Shadow of The Holy Book, yön: Arto<br />
Halonen, 2007, 90 dk) adlı filmi, Bakanlık<br />
yetkilileri gösterimden önce görmek istedi.<br />
Film Bakanlık’a verildi, fakat Festival<br />
Komitesi, Bakanlık’ın görüş bildirmesini<br />
beklemeden, filmi, üstelik açılış filmi<br />
olarak, yine de gösterdi. Keyfî müdahaleler,<br />
siyasi gerilimlerin arttığı bir süreçte<br />
şiddetini de artırıyor şüphesiz. 2010’da<br />
“Bir Başkaldırı Destanı: Bêrîvan” (Yön: Aydın<br />
Orak, 2009, 48 dk) adlı belgesel filmin,<br />
“Anayasamızın temel ilkelerine aykırı,<br />
kamu düzenini olumsuz yönde etkileme<br />
amaçlı, tarihî olayları çarpıtan, toplumda<br />
kin ve nefret düşmanlığını körükleyen,<br />
Türk milletinin birlik ve beraberliğini<br />
bozucu, PKK propagandası yapan unsurlar<br />
içerdiği” gerekçesiyle ticari dolaşıma ve<br />
gösterime sunulması Sınıflandırma ve Değerlendirme<br />
Kurulu’nca oy birliğiyle uygun<br />
bulunmamış, dolayısıyla eser işletme belgesi<br />
alamamış ve bu da filmin festivallerde<br />
gösteriminde sorun yaşamasına sebep<br />
olmuştu. Filmin, Yılmaz Güney Film Festivali’ndeki<br />
gösterimi Batman Valiliği’nce<br />
gönderilen bir yazı sonucu yasaklandı 16<br />
(bkz. sayfa 64).<br />
Geçen sene hukuki süreci uzun<br />
sürdüğünden sıkça tartıştığımız vaka,<br />
Çayan Demirel’in “Dersim 38” (2006, 67<br />
dk) adlı belgeselinin “ticari dolaşıma ve<br />
gösterime sunulması uygun bulunmadığı”<br />
gerekçesiyle yasaklanmasıydı (bkz. sayfa<br />
70). Bunun üzerine yönetmen, yürütmenin<br />
iptaline ilişkin dava açtı ve dava<br />
konusu olan film bilirkişilere gönderildi.<br />
İlk bilirkişi raporu olumsuz sonuçlanınca,<br />
itiraz edildi ve yeni bilirkişiler tayin<br />
edildi. Bu sefer rapor olumlu geldi ve<br />
yürütme durduruldu. Bakanlık bu karara<br />
itiraz etse de, mahkeme kararı bozmadı<br />
ve böylelikle dava film lehine sonuçlanmış<br />
oldu. Fakat yasakta ısrarcı olan Bakanlık,<br />
(ben yazarken yoruluyorum!), kararın<br />
iptali için temyize başvurdu. Bu süreçte
Change language