lığ - Türk Tabipleri Birliği

• 50. YILINDA HALK SAĞLIĞINA KÖPRÜ: TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ 15
Dr. Füsun Sayek (Türk Tabipleri Birliği Başkanı):
Halk Sağlığına Köprü: Türk Tabipleri Birliği
28 Şubat 1953 Francis Crick İngiltere’de bir kahveye girer ve James Watson’la
birlikte “yaşamın sırrını keşfettiklerini” söyler. O gün, erken saatlerde bu ikili
dünyanın pek çok bölgesindeki bilim adamlarının çözümünü bulmak için yarıştıkları
bir problemin doğru sonucuna ulaşmışlardır.
Watson ve Crick belki de en zeki, en deneyimli, en iyi araç gerece sahip ya da
en eğitimli (biyokimyayı pek bilmedikleri söylenirdi) değillerdi ama işte keşfinden
bugüne bilimi, tıbbı ve çağdaş yaşamı derinden etkileyen bir keşfe imza atmışlardı.
Dahası bu keşfin etkisi önümüzdeki zaman diliminde daha da çok olacaktı.
Onların büyük bir tutku ve ısrarla sürdükleri çalışmaları inançlı ve inatçı olmaları,
aşırı kararlılıkları ve buna eklenen biraz şansları ile açıklanabilir. 1960’lı yılların
ortasında, yeni kurulan bir tıp fakültesinin güzel bir anfisinde Watson-Crick halkasıyla
bilimadamı Pınar Özand aracılığıyla tanıştırılırken önemini kavramıştık.
Ama keşfinden 50 yıl, tanışmamızdan yaklaşık 40 yıl sonra bugün daha çok
heyecan duymamıza neden olan bir keşif ve keşif yolundaki macerası. Birisi
sonuca, diğeri sonucun nasıl oluşacağına kilitlenmiş muhteşem ikiliden J.
Watson yakın zamanda yapılan bir söyleşide başarılarıyla ilgili bazı ipuçları veriyor:
“Evet biraz şanslıydık. Ancak bundan öte bazı şeyler de vardı. Başkalarının
göremediğini görmüştük. Ayrıca bir ekiptik, ikimiz. Bu, birimiz umutsuzluğa
kapıldığında, diğerinin düşünmeyi sürdürmesini sağlıyordu. Bir diğer artımız da
rakiplerimizle görüşmeleri sürdürmemizdi. Örneğin Rosalind (DNA’nın DNA
konusunda çok yoğun çalışmasına karşın yapısının keşfinde başarısız olan “karanlık
kadını” da denen araştırmacı Rosalind Franklin’den söz ediyor) öylesine
zeki ve parlaktı ki hiç kimseye danışmazdı. Ama tüm bunlar kadar önemli olan
bir şey de, kararlı olmak ve hatta “kafayı bozmak”tır. Bu zaman zaman itici bile
olabilir, olsun... Başlangıçta büyük bir sessizlikle karşılandık (Nobel’i 9 yıl sonra
aldıklarını hatırlatalım). Bu sessizlik çok da kötü olmadı. Böylece, ne kadar
önemli bir keşfin gerçekleştiğini gören küçük bir grup bilim adamıyla birlikte
RNA gibi, DNA ile ilgili diğer konularla uğraşabildik. Belki RNA da bir ilerleme
sağlamadık ama eğitimi öne çıkardık. Hiçbir çalışmasına kendi adını yazdırmadım
(bunu ilke edindim) pek çok bilim adamı yetiştirdim. İnsan Genom Projesi’nin
ilk yöneticisi olmaktan büyük zevk alıyorum. Hep soran bir çocuktum.
Soru sormayı sürdürerek, “bir şey neden öyle oluyor? Nasıl?” sorularına yanıtlar
arayarak geçen ömrümün şu günlerinde genomu anlamanın tıbbı tümüyle değiştireceğine
olan inancım giderek kuvvetlendi. Bugün daha çok soru var karşımızda,
örneğin “akıl nasıl bir şey? Nasıl çalışır?” gibi soruların yanıtı, sorgulayıcı,
ufuk açıcı zihne sahip bilim adamlarını bekliyor.
İkilinin diğeri, pek de alçakgönüllü olmayan F. Crick DNA’nın keşfinden sonra,
genlerin nasıl protein toparladığı konusunda çalıştı. Sonraki yıllarda “bilinç”in
araştırılması konularına yöneldi. Rüyaları çalıştı. Rüyaların beynin geceleri, yeni
anılara yer açmak için yaptığı ev temizliği olduğunu söyleyerek Freud’cuları
şaşırttı. Yaşamın kökeni konusunda provakatif teoriler geliştirdi (Başka planet-