Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

91Uygarlık kuramları ve şiddet sorunuPeter Imbusch*1. GirişUygarlık kuramları, genellikle belirli bir uygarlığın ya da kültürün özellikleriniortaya çıkarmayı, temel niteliklerini anlamayı ve o uygarlığın neden o şekildegeliştiğini, bunu nasıl gerçekleştirdiğini açıklamayı amaçlar. Bu özellikleriyle,aynı zamanda modernliğin kendisini tanımlayış biçimini oluştururlar ve içindeyeşerdiği kültürün yorumlanma çerçevesini ve açıklanış modelini yansıtırlar.Ancak, bu tür yorumlanma modelleri hiçbir zaman itirazsız kalmaz ve genellikletoplumsal gerçekliğin farklı boyutlarına dayanırlar. Buna bağlı olarak, bir toplumunya da bir kültürel çevrenin gösterdiği uygarlık gelişiminin farklı şekillerdedeğerlendirilmesi çok doğaldır. Batılı toplumların açıklanmasına yönelik butür bir uygarlık kuramı oluşturma girişimlerinden birisini -belki de en kapsamlısını-Norbert Elias gerçekleştirir. Başka yazarların Elias’ın yaklaşımına aykırışeyler söylemiş olmaları ya da aynı süreci farklı şekillerde açıklamaları oldukçailginçtir. Bu yazarlar arasında Sigmund Freud, Max Weber, Alfred Weber ile TheodorW. Adorno / Max Horkheimer sayılabilir.Bu yazımda, Norbert Elias’ın uygarlık kuramını diğer uygarlık kuramları ilebirlikte ele almak, uygarlık ile şiddet arasındaki genel ilişkinin doğru bir şekildedeğerlendirilebilmesi için, bu kuramları şiddet sorunsalı çerçevesinde karşılaştırmakistiyorum. Bunun için önce, moderniteyi birbirlerinden tamamen farklıbir şekilde anlayan iki bakış açısını göstereceğim, ki bunlar şiddet sorunsalınıbirbirlerine karşıt biçimlerde ele alırlar (2. bölüm). Daha sonra, bu yazıda incelenecekolan uygarlık kuramcılarının somut deneyim ufkunu oluşturan -ve bir(*) Hamburg Sosyal Araştırmalar Enstitüsü.TOPLUM VE B‹L‹M 84, BAHAR 2000