Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

48ARUS YUMULhakim olduğu popüler kültürün damıtılmış şeklidir. Bu kültür, ciddi, korkmuş vekorkutucu olan, hiç gülmeyen, gülmekten nefret eden, renksiz, yavan resmî kültürletaban tabana zıttır. Karnaval, değişim ve evrime karşı dogmatik ve düşmancabir tavır takınan ve verili düzeni mutlaklaştırmaya çalışan resmî kültürün ciddiyetinemeydan okur (1984: 160). Bu yüzden özgürleştiricidir. Karnaval diyalogve katılımı yüceltir. İnsanları özgürleştirip, biraraya getirir, onları müşterek yaşamaiştirak etmeye teşvik eder ( Jung, 1998: 105). Karnavalın en önemli özelliği tutarsızlıktır.Toplumsal düzeni tersine çevirir. Kral rolündeki kişiye taç takılıp dahasonra çıkartılması, sembolik de olsa, kralın gücüne meydan okumaktır. Oradaherkes eşittir: Karnaval ‘kutsal ile kutsal olmayanı, yüksek ile alçağı, tinsel ile cismaniyiharmanlayarak’ (Bakhtin, 1984: 285-6) mevcut hiyerarşik ilişkileri yıkar.Bu karşıt kutuplar arasındaki mesafeyi daraltmaya çalışarak kişiler arası ilişkilerinşeklini dönüştürmeye çalışır. Yüksek ve halk kültürlerini yeni baştan tanımlar,ve insan bedenin doğayla bağını yeniden kurar (Bakhtin, 1984: 123). Alçalma,adileşme, beden ve -tuvalet ihtiyacını giderme, çiftleşme de dahil olmak üzerebedenintüm işlevleri tutarsızlıkla bezenmiş karnaval deneyiminin unsurlarıdır.Bu tutarsızlığın bir parçası olan beden ‘kapalı’ veya mahrem değildir. Aleni vedünyaya açık bir bedendir. Özerk ve bireyselleşmiş modern bedenin aksine kolektifbir varlıktır. Karnaval bu çarpıcı özellikleriyle zihin/beden, tin/madde, özne/nesne,ben/öteki karşıtlığını reddeder. Karnaval diyalojik bir paradigma ilebu bölünmelerin üstesinden gelmeye çalışır.Diyalog tek taraflı konuşma değildir. Konuşan ile konuşulanın karşılıklı etkileşimisöz konusudur. Diyaloğu oluşturan esas unsur ‘cevap’tır. Diyalojik iletişimdeöncelik; etkin bir ‘karşılıklı anlamanın zeminini hazırlayan’ cevaba aittir.Cevapsız bir konuşma diyalog değildir, ancak monolog olabilir. Anlama ve cevapdiyalektik bir iç içe geçişle birbirini biçimlendirir; biri olmadan öteki olamaz’(Jung, 1998:101). Bakhtin’in ‘cevap’ unsurunu ön plana çıkaran diyalojiklikilkesi ‘Öteki’ne karşı sorumluluğu da içermektedir. Bu yönüyle kişiye ‘Öteki’nekarşı sorumluluğunu hatırlatan ve onu birlikte var olmaya çağıran Levinas’ın‘yüz’ kavramını çağrıştırmaktadır.Bugün Türkiye’de popüler kültürün egemenliğine karşı çıkış, bir anlamdayaygınlaşan tutarsız, sınır ve ‘had’ tanımayan, her türlü hiyerarşiyi altüst eden,farklılıkları ön plana çıkaran yönüyle, kamu sahasını homojen olarak algılayanresmî görüşe meydan okuyan ‘karnaval tarzı’ yaşama karşı çıkıştır. Söylem düzlemindebirbirlerini tamamen dışlayan, konuşmakla yetinip cevabı duymayan‘sabit’ duruşlar, gündelik yaşam düzleminde çeşitli şekillerde birbirlerine eklemlenmekte,bu da ‘saf’lık iddia ve özlemlerine meydan okumaktadır. Karnavaltarzı yaşama yönelik tutumda bir aşk/nefret ilişkisi gözlenmekte; bu ilişkideki‘aşk’a medenileşmiş bedenin gerilimli yaşamından kaçış dürtüsü yol açmaktadır,ne de olsa karnaval, ‘bedene hak ve dürtülerini iade eder’ ‘bastırılmışarzularımızı tatmin etmemizi sağlar’ (Jung, 1998: 104).