Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

189Zaman: Modern ve postmodern*Çiler Dursun*“Hey baylar, hayat kısa...Ve bizler eğer yaşıyorsak, krallarıÇiğnemek için yaşıyoruz...”Shakespeare, IV. Henryİnsan bilimlerinde (humanities) yıldızı parlayan çalışma ve inceleme konuları,başka konuların gözden düşmesiyle, önemsizleşmesiyle ya da üzerinde giderekdaha az durulmasıyla bağlantılı olduklarını hatırlatırlar. O ana kadar bastırılmışolanın bu geri dönüşü, hep artık bastırılacak olan üzerinden yapılan olumsuzlamalar,itibarsızlaştırmalar ve kimi kez sloganlaştırmalarla birlikte işler. Busaptama, insani bilimler çalışmalarının sonsuz bir gel-git ya da sarkaç hareketiolduğunu söylemez. Tam tersine, aslında bastırılmış olan, hiçbir zaman öncekikuramsal temellerini, kavramsal çerçevesini bir şekilde dönüştürmeden “sağlamlaştırmadan”geri gelemez. Açıklama iddiasında olduğu şeyin değişmiş olması,açıklamanın kendisini de az veya çok dönüştürür.Toplumsal kuramlarda gündeme yerleşen inceleme alanları, (örneğin kimlik,söylem, mekân) yeryüzünde olup bitenlere ilişkin açıklayıcılık iddialarının gücünü,kısmen diğerlerinin (ideoloji, zaman, vb.) “güçsüzleşmesinden” almaktadır.Bu güç yitiminin nedenleri çeşitlidir. Önemli olan yeni açıklayıcı çerçevenin(paradigma), önceki açıklayıcı çerçevenin ilgi konularını bir şekilde kendisinetabi hale getirebilmesidir. Tabiyetin kurulması kimi kez “eski/bastırılmış” ilgikonularını tümden açıklama çerçevesinden dışlama; kimi kez de bunlara, kendiaçıklayıcılık gücünü artırmak için çerçevesinde belirli bir yer ve anlam vermeyoluyla olabilir. Amaç, “en doğru ve gerçek açıklayıcı çerçeve benim” demek olmadığında,sonuç, zenginleşmiş ve ufuk açıcı bir anlama/açıklama pratiğinekatkıya dönüşür.Zaman konusuna bakarken bu ikinci yönelimin yaygın olduğu; yani yeni pa-(*) Bu çalışmanın ortaya çıkmasındaki düşünsel katkılarından dolayı Yücel Dursun’a teşekkür ederim.(**)Ankara Üniversitesi, İletişim Fakültesi.TOPLUM VE B‹L‹M 84, BAHAR 2000