Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

‘UYGARLIK SÜRECİ’ KAVRAMI AÇISINDAN BİR MUKAYESE 23tamlarında, dış dünya ile doğrudan ilişki kurmakta başı çeken konumdaki seçkinzümrelere mensup Batılılaşmış bireyler, siyasal ve sosyal nedenlerden ötürüsürekli kendilerini Batı kültürünün çeşitli unsurları ile bağdaşık kılmaya mecburhissettiklerinden, bu kaçınılmaz tecrübelerin sonucu, zihinsel kimliklerininve yaşam alanlarının “rasyonel” ve “duygusal” öğelerini bu değişen yaşam tarzlarınınyeni ve karmaşık boyutlarına ayak uydurmak için değiştirmek, süreklikaydırmak zorunda kaldılar. Şüphesiz bu sürecin karmaşık etkisi, bu tür toplumlardakendi nevi şahsına münhasır bir çağdaş birey kimliği ortaya çıkartmaktadır.I. Çağdaş bireylerde kıyafet ve dış görünüşMeici Japonyası’nda kıyafet ve dış görünümMeici Japonyası’nda Batılı kıyafet, yerli sembollerle hiçbir şekilde uzlaşmamaktaydı.Japon devletini temsil edenler için, Batılı kıyafetin “aynen” kullanımı,Meici yönetiminin “güçlü ordu, zengin ekonomi, medeniyet ve aydınlanma” diyebilinen ünlü üç sloganının öngördüğü reform programını temsil etmekte idi.Seçkinlerin belirlediği bu “medeni” kıyafet ve dış görünüm anlayışı, toplumsaltartışmalarla dolu bir tarihe sahiptir. Toplum, bazı unsurları tepkisiz kabullenmişti.Örneğin kadınların kaş ve dişlerini Avrupalı kadınlar gibi düzenlemesiotomatik olarak kabullenildi. Ancak Meici erkekleri için kıyafet ve dış görünümdetartışılan hassas nokta kadın ve erkeklerin saç stilleriydi. Meici reformcuları,feodal sınıfları lağvederken, samurai sınıfının gurur duyduğu erkek topuz saçbiçimlerini de (çommage) yasakladı. Dönemin gazeteleri, samurai topuzu karşısındamodern, zamane geç erkeğin bir nevi Prusya askeri tıraşına benzeyenkısa saç kesiminin (cangiri) karşı karşıya geldiği komik tasvirlerle doludur. Zamanınpopüler bir tekerlemesine göre, “eğer bir cangiri başına vurursan ‘medeniyetve aydınlanma’ diye cevap verir” (Chamberlain: 63; 122-6; Seidensticker,1983: 33, 96; Kunio, 1957: 28).Meici kadınının saç stili, daha da duygusal bir tartışma nedeniydi, çünkü birkadının saçı onun namusunu temsil etmekteydi. Tartışma, kadınların Tokugavasaray ve toplumunun eski moda olan neredeyse verniklenmiş tahta gibi sertleştirilmiş,klasik topuzun parlak ve kalıplı görünümü yerine tabii şekilde taranmışAvrupai saç biçimlerinin uygun olup olmadığı noktasında odaklanıyordu. Meirokuzaşşidergisinin erkek aydınları, kadın saçlarını ateşli bir tartışma konusuhaline getirmiştir. Kadınlar artık eski stilin dayanılmaz derecede rahatsız olduğundanşikâyet ede dursunlar, Japon halkı, kadınların Meici reformlarının ilkyıllarında eski vernikli topuz stili yerine gevşek bukleli, uçuşan saçlarla sokaklaradöküldüklerinde, bu yumuşak ve uçuşan buklelerin gerçekte zamane kadınlarının“hafifliğini” ispat ettiği yorumuyla, bu modaya sert bir tepki göstermek-