Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

92PETER IMBUSCHşiddet yüzyılı olan- 20. yüzyılı ele alacağım (3. bölüm). Bir sonraki bölümde ise,incelenen uygarlık kuramcılarının gerekçelerini ve uygarlık anlayışını daha çokbirbirinin içine geçmiş bir şekilde inceleyerek, kuramcıların kendi şiddet deneyimlerinin,oluşturdukları uygarlık ve kültür kuramına nasıl yansıdığını belirlemeyeçalışacağım (4. bölüm). Daha sonra somut uygarlık kuramlarından soyutlamayagiderek, birbirlerinden farklı uygarlık kuramlarından çıkarsanabilecek,uygarlık ile şiddet arasındaki olası dört farklı ilişkiye değineceğim (5. bölüm).Son bölümde ise (6. bölüm) Elias’ın uygarlık sürecini ele alış biçiminin 20. yüzyılınşiddet deneyimlerine yaklaşım açısından zaaflar taşıdığını gösterecek vedaha doğru bir uygarlık anlayışının çerçevesini çizmeye çalışacağım.2. Modernitenin iki yüzüErken Yeni Çağ dönemi ve modernitenin tarihi çok farklı biçimlerde tanımlanabilir.Bunlar bir anlamda teknik ve bilimsel ilerlemenin, insanın içsel ve dışsaldoğasına egemen oluşunun, aydınlanmanın ve artan rasyonalizmin tarihi olduğugibi, insanlar arasındaki ilişkilerin uygarlaşmasının, modern ulusal devletlerinoluşumu ve sonraki kuşakların belleğinde benzersiz ve Batı ülkelerine özgütemel bir süreç olarak yer eden ve geçmişe büyük bir övünç ve özbilinçle bakılmasınısağlayan önemli kültürel katkılar çerçevesinde, şiddetin mahkum edilmesininve daha etkin olarak sınırlanmasının da tarihidir. Çok bilinen bir dizifenomen de bu tarih içine yerleştirilebilir.Bu tür bir bakış açısında göze çarpan en önemli özellik, şiddet ile kurulan ilişkininbiçimidir. Temel olarak şiddet, zamana bağımlı, gelişim sürecinde -ki buanlamda sözkonusu gelişim bir ilerleme olarak da anlaşılabilir- önemi ve boyutuazalan, devletin bir şiddet tekeli olarak ortaya çıkışıyla birlikte etkin bir şekildesınırlandırılabilen, modernite öncesi bir fenomen olarak görülür. Böylece şiddetsınırlandırılır -ya yaşanılan mekândan dışlanır ya da zamansal olarak sınırlanır-‘hâlâ’ uygulandığı durumlarda ise, toplumun merkezinden değil, periferidenkaynaklanmaktadır. Bu özelliğiyle kendi toplumunda ötekini temsil eder. Moderniteve şiddet bu yaklaşımda birbirlerine karşıt olgulardır. Şiddet, öz olarak moderniteyeya da modern toplumlara ait olmayan, geçmişin kötü bir mirası olarakdeğerlendirilir. Toplumun içsel ilişkilerine ilişkin yapılan bu tespitin, toplumlararasıilişkilerde de koşutu vardır. Bu bağlamda, ekonomik çıkarlar ve yoğun ticariilişkiler pasifize edici bir etkiye sahiptir; şiddete ve savaşa engel olurlar ve işleviningiderek bozuluyormuş gibi algılanmasını sağlarlar. Ekonomik çıkarlarşiddete dayalı tutkulara bir dizgin işlevi görür. Para kazanmanın ve ticaretin masumeylemler olarak görülmesi ise savaşların değerlendiriliş biçimine karşıttır vesavaşa engel olur (Hirschman, 1987). Burjuva devletler dünyasının dış ilişkileriiçin geçerli olan genel özellikler, bu ülkelerin “üçüncü dünya” ile olan ilişkileriiçin de geçerlidir.