Bülten 97 (Mart-Nisan 2012) - Mimarlar Odası Ankara Şubesi

Direnişin ve Umudun Başkenti Ankara Forumu’ndan….Prof. Dr. Yalçın Memlûk(Koleksiyoncular Derneği)“… Ancak Atatürk’ün bilinen devrimleri yanında,bilinmeyen pek çok devrimi de vardır ya da farkedilemeyen pek çok devrimi vardır. Bu devrimlerdenbence en önemlisi, bizim de içinde bulunduğumuz grubuçok yakından ilgilendiren bir devrimidir. Atatürk’ün yeşilve şehircilik devrimi vardır.…Atatürk döneminde ilk defa olarak şehir plancıları,şehir tasarımcıları ve peyzaj mimarları neredeyseTürkiye’nin bütün kentlerinde mutlaka bir meydan,yol, park ve benzeri unsurları inşa etmişlerdir vebunlar günümüze kadar pek çok şehrimizde, o şehrinteması, ana nüvesi, ana merkezi olarak gelmiştir. Yanikimliksiz olan kentler, Cumhuriyet ile birlikte kimliklerkazanmaya başlamışlardır ki……Örneğin, bir tek gençlik parkı yoktur. Atatürk vearkadaşlarının bu yeşil devrimi içinde gençlik parklarıprojesi vardır. Örneğin, Adana Gençlik Parkı vardır,Aydın Gençlik Parkı vardır. Bu bir kültür politikası olarak,bir sosyalleşme politikası olarak, bir çağdaşlaşmapolitikasıdır…Bu politikaların en belirgin görüldüğü yer ise umudunbaşkenti olan Ankara’dır…Atatürk Orman Çiftliği olgusuna geldiğimiz zaman…Çiftlik hakkında bazı yanlışlar bize öğretilmiştir. Meselaçiftliğin çok çorak bir arazi olması, bilim insanlarınınAtatürk’e “Burada ya zamanınızı yitirirsiniz, ya paranızıyitirirsiniz.” gibi tavsiyelerde bulunması, yani bu alanınbir çiftlik olarak düzenlenmemesi gerekliliği üzerinesöylemler….Ancak ben size şöyle tarihe doğru giderek, bazıhususları bir-iki kez daha hatırlatmak istiyorum. ŞimdiAtatürk Orman Çiftliği arazisini o zaman çok bataklık,devamlı su basan, işte dolayısıyla bataklık olduğuiçin sivrisinek yuvası olan, insanların çok fazla rağbetetmediği bir arazi olarak biliriz. Evet bu doğrudur, amaher bataklığın bir nedeni vardır. Bu bataklığın nedenide Ankara’nın kolyesi olarak adlandırdığım AnkaraÇayı’na, tam Orman Çiftliği hizalarında kuzeydenÇubuk Çayı’nın karışmasıdır. Tabi o kuzeydeki dikmeyilli araziden güneye doğru inen Çubuk Çayı, eğerkontrole alınmazsa, Atatürk Orman Çiftliği ve onunyakın çevresindeki arazide bir sel olayına, bir bataklıkolayına neden olacaktır.Bunu gören yetkililer, 1925 yılında Çubuk Barajı’nın daAtatürk Orman Çiftliği’yle birlikte temelini atmışlardır.Dolayısıyla suyu kontrol altına aldığınız zaman, kontrolaltına alınmış suyun getirdiği topraklar, birinci sınıfalüvyon arazi topraklarıdır. Dolayısıyla da birinci sınıfalüvyon topraklara sahip oluyorsunuz.Atatürk’ün ilk yapmayı düşündüğü reformlardanbir tanesi toprak reformudur. 1927’li yıllarda bunateşebbüs edilmiş, fakat değişik isyanlar vesaireunsurlarla bu birazcık geri kalmıştır. Atatürk’ün 1937yılında ortaya koyduğu eserini halka emanet etmesi, butoprak reformuyla özdeşleşe giden bir başka unsuruntezahürüdür, yani bir başka mesajdır, ama ömrü vefaetmemiştir…Atatürk Orman Çiftliği, 1925 yılında yapımına başlanmış,1933 yılında iki tane İstanbul’da, beş tane Ankara’daolmak üzere yedi mağazayla endüstriyel ya da sanayiyedayalı tarım ürünlerini satan bir organizasyon halinegelmiştir.Bugün dahi Atatürk Orman Çiftliği büyüklüğündeki birarazideki ağaçlandırma çalışmasını, Türkiye CumhuriyetiOrman Bakanlığı hâlâ gerçekleştiremedi. Yani o rekorhâlâ Atatürk Orman Çiftliği’nde bulunmaktadır. Birmilyonun üstünde süs bitkisi ya da o zamanki tabiriyleziynet ağaçları dikimi ve meyve ağaçları dikimi, TürkiyeCumhuriyeti’nde o büyüklükteki bir arazide ondansonra bir daha gerçekleştirilememiştir. Tabi bu unsurungetirdiği bir şey var: ‘kent ormanı’ kavramı. Bugünçok lafı edilen bu kavram,1925 yılında bu arazininağaçlandırılmasıyla gündeme gelmiştir.75