10.09.2013 Views

TURK YAZILARI.indd - Azərbaycan Milli Kitabxanası

TURK YAZILARI.indd - Azərbaycan Milli Kitabxanası

TURK YAZILARI.indd - Azərbaycan Milli Kitabxanası

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

рянэ, мца сир ди ли миз цчцн ар хаик олан ка те го ри йа лар да ща чох дур.<br />

Бу юзц нц да ща чох фе лин за ман ла рын да эюс тя рир. Бе ля ки, биз бу -<br />

ра да кар луг-гып чаг гру пу дил ля ри цчцн ся ъий йя ви олан за ман фор ма -<br />

ла ры иля де йил, яса сян, оьуз гру пу, хц су си ля Азяр бай ъан ди ли ня хас<br />

фор ма лар ла растлашырыг.<br />

Ин ди ки-эя ля ъяк за ман. Мяс.:<br />

оту рур , бо лур, ав ла йыр, гы лыр, эю тц тцр, ута ныр, га лыр вя с.<br />

Ту рур мян сак ла йу йц зцм су вун ош; Би лцр сян ким яэяр мун -<br />

дын га йыт сам; Ши рин айы тур бу сюз ляр би ля бол маз; Йц зцн эюрсям йа -<br />

рур бу кюн лцм ош щям/Мц ба ряк бо лур ава зын ешит сям.<br />

Кеч миш за ман вя ще ка йят фор ма сы. Мяс.:<br />

айыт ды, эюр дцм, сор ду, ал дыр ды, ат лан ды, бол муш, гу рул муш,<br />

ат ла ныб, бер миш, йа рат мыш бич миш, ал мыш, унут дум, че вир дим, тцз -<br />

дцм, йе тир ди, би шир дим, гя бул гыл ды, ту тар ер ди, гур бан га лыб, йа -<br />

рар ер ди, тит ряр ер ди, йа зар ер ди, ютц рцр ер ди, ке чир мяз ер ди вя с.<br />

Ту рур лар ер ди беш шаф халг юнцн дя; Ба хыб тюрт йа ры аъиз бол ду<br />

Пяр виз/Ря ван ат лан ды йол ьа сцр ди Шяб диз;Йа ха сын да ачыл мыш ер ди<br />

хош эцл; Бу йан да тах ти ша ща ня урул муш/Ту руб хош са ги ляр мяъ лис<br />

гу рул муш.<br />

Эя ля ъяк за ман. Мяс.:<br />

Йа рар, ба ьыш лар, сц ряр ляр, тц зяр, йа зар, тит ряр, гор хар, кюк -<br />

ряр.<br />

Яэяр дцш мян гя эиз лаб бир ох ат са/Га йу гал хан тц зяр ким гар -<br />

шу тут са.<br />

Бу ра да -ыр, -ир шя кил чи ля ри щя ля там диф фе рен сиал лаш ма йыб. Бе ля<br />

ки, он лар щям ин ди ки, щям дя эя ля ъяк за ман ча лар ла ры йа ра да би лир.<br />

Бу ну -ыр шякилчисинин йа рат ды ьы мя на лар да асан лыг ла эюр мяк мцм -<br />

кцн дцр. -ыр як сяр щал лар да ин ди ки за ман ан ла йы шы йа рат ма ьа хид мят<br />

едир. Бу нун ла бе ля, онун эя ля ъяк за ман мяз му ну йа рат ды ьы щал лар<br />

да вар. Мяс.:<br />

Яэяр ит кюн лцн эя щаг еш ги эир ся/Эя лир (эя ляр мя на сын да) ол тил -<br />

эя, эит мяз ур са сцр ся.<br />

Фел ля рин за ман ла ры иля баь лы ма раг лы ъя щят ляр дян би ри дя он да дыр<br />

ки, аби дя дя щя мин дюврдя гып чаг-кар луг гру пу дил ля ри цчцн ся ъий -<br />

йя ви олан формалар иш лян мир. Бе ля ки, яэяр Ха ряз ми нин "Мя щяб бят -<br />

58<br />

на мя" вя Сей фи Са ра йы нын "Эц лцс та ни-бит-тцрк" (ХЫВ яср аби дя ля ри)<br />

ясяр ля рин дя, еля ъя дя "Ят-тющ фят-цз-зя кий йя фил-лц ьят-ит тцр кий йя"<br />

(ХЫВ яср) аби дя син дя юзц нц эюс тя рян за ман фор ма ла ры – кан еди, -<br />

гей еди, -адур, -ядцр, -гай, -гей, -ьу, -гц, -ку, - кц, -ка, -ке, -<br />

ье, -ге "Хос ров вя Ши рин" пое ма сын да мц ша щи дя едил мир.<br />

Аби дя дя фе ли си фят вя фе ли баь ла ма фор ма ла ры да кар луг гру пу дил -<br />

ля рин дян фярглянир. Бе ля ки, бу ра да -ьан, -гян, -ган, -кян явя зи ня<br />

-ан, -ян, -мыш, -миш, -ар, -яр фор ма ла ры да эе ниш иш ля нир. Мяс.: ке -<br />

чян юмцр, гы лын мыш юд кц лцк, йе тяр сюз, тц зцл мцш саз вя с.<br />

Ейни сюз ля ри фе ли баь ла ма лар щаг гын да де мяк олар. Бе ля ки, бу -<br />

ра да о дювр кар луг-гып чаг аби дя ля ри ня хас фе ли баь ла ма лар (мяс.: -<br />

ьу ча, -гу ча, -ьун ча, гцн чя, -кун ча, -ьа лы, -май, -мей, -ма йын вя<br />

с.) бу ра да мц ша щи дя едил мир. Бу ра да да ща чох оьуз гру пу цчцн ся -<br />

ъий йя ви олан -ыб, -а, -я, -ган, -ъаг, -ъяк вя с. фе ли баь ла ма фор ма -<br />

ла ры иш ля нир. Мяс.:<br />

Тц зцб мун тек бя зя дим сюз йц зц нц; Ану эюр кян ки ши нин ъа ны<br />

эц пяр вя с.<br />

Аби дя нин ди ли цчцн щям чи нин гя дим кар луг мяс дяр фор ма сы -ьу,<br />

-уш, -ич ся ъий йя ви де йил. Бу ра да, яса сян, -маг, -мяк шя кил чи ля ри иш -<br />

ля нир. Мяс.:<br />

Отур ма ьым бу йер дя анун цчцн/Йц эцр мяк бир ля ичя кц йаь<br />

тут маз; Се вин мяк дин ели эцъ лян ди гай ра/ Ке чя баш ла ды таь ны йим -<br />

ря-йим ря; Ъи щан бил мяк бу йан лар бир ля бол маз/ Азун тут маг бу<br />

нян ляр бир ля бол маз вя с.<br />

Ор та яср оьуз аби дя ля ри цчцн сох ся ъий йя ви олан -айын, -яйин, -<br />

эил фор ма ла ры да бу ра да чох эе ниш шя кил дя иш лян мяк дя дир. Бу ъя щят -<br />

дян аби дя "Дя дя Гор гуд" дас тан ла ры иля сяс ля шир. Мяс.:<br />

Гы лыъ бир ля ала йын те шя боз лур; Бу иш ни тярк едиб тур тярк эет -<br />

эил/Бу рун бар пад шащ лыг ха шил ет эил; Йц рцт эил йе ти иг лим цз ря фяр -<br />

ман/Азун хал гын га бол ма сын адын хан; Эц ъцм йет миш ъя мян щям<br />

мядщ айа йым; Яй чарх ахыр йылан тяк ваш эю тцр эил/ Не чя бур тар дын<br />

ахыр бир эцл эил вя с.<br />

"Хос ров вя Ши рин" пое ма сын да кю мяк чи нитг щис ся ля ри, хцсусиля<br />

баь ла йы ъы лар ( бу ра да алын ма баьлайыъылар цс тцн лцк тяш кил едир), мца -<br />

сир ди ли миз ля мц га йи ся дя чох аз иш лян миш дир; Ядат вя мо дал сюз ляр<br />

59

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!