10.09.2013 Views

TURK YAZILARI.indd - Azərbaycan Milli Kitabxanası

TURK YAZILARI.indd - Azərbaycan Milli Kitabxanası

TURK YAZILARI.indd - Azərbaycan Milli Kitabxanası

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

эя ли нир. Мяс.:<br />

Ол уъ дан мян зи ля иря мя йя вцз/ Юэц мцз, усу муз дя ря мя йя -<br />

вцз ("Дас та ни- Ящ мяд Щя ра ми")<br />

Бун дан яла вя, аби дя ляр дя фе лин ямр шяк лин дя -алым/- ялим, -эил<br />

фор ма ла ры да иш лян миш дир. -алым/- ялим шя кил чи ля ри Ы шях син ъя ми ни<br />

бил дир мя йя хид мят едир. (Узун мцд дят Азяр бай ъан ди лин дя иш лян -<br />

миш, ин ди диа лект вя ши вя ля ри миз дя мц ша щи дя еди лир). ЫЫ шях син тя ки ни<br />

бил дир мя йя хид мят едян -эил цн сц рц дя Азяр бай ъан ди ли цчцн ся ъий -<br />

йя ви ол муш, бир чох аби дя ля ри миз дя, хцсусиля "Дя дя Гор гуд" дас -<br />

тан ла рын да эе ниш иш лян миш дир. Мцш тя ряк аби дя ляр дя бу фор ма ла ра тезтез<br />

раст эя ли нир. Мяс.:<br />

Ня де лцм (ня едя лим), чцн ъи ща нын иши бу дур? О дяр дя оь ра ды<br />

Да вуд, Сц лей ман ("Чярхнамя"); Эя ля ъяк няс ня эя лцр, ча ря йох -<br />

дур/Эя ряк сян йаш йе ри ня аь ла эил ган ("Чярхнамя"); Вя фа цм ма бу<br />

дцн йа дан е ха нум/ Анун ла гыл ма эил сян ящ ди-пей ман ("Чярх на -<br />

мя").<br />

Ы шях син тя ки ни вя ъямини -ым вя -аг шя кил чи ля ри ня си но ним олан<br />

-айын, -яйин шя кил чи ля ри дя ифа дя едя би лир (Бу шя кил чи ляр бу эцн дя<br />

диа лект вя ши вя ля ри миз дя иш ля нир). Мяс.:<br />

Сана бир гач юэцт ляр ве ря йин бен ("Чярхнамя"); Эю зц ня гар шу<br />

бу ну юл дц ря йин/ Бя ня ет ди эин иши билдиряйин ("Дас та ни- Ящ мяд Щя -<br />

ра ми") вя с.<br />

Аби дя ляр дя ин кар лыг яла мя ти ки ми -ма(р), -мя(р), -ма(з), -<br />

мя(з) фор ма ла ры мц ва зи шя кил дя эе ниш иш лян миш дир. Мяс.:<br />

Гул ол дум эет мя зям га тын дан ай руг/ Мц ти йям бу на бу йу рур -<br />

са буйруг ("Дас та ни- Ящ мяд Щя ра ми"); Ол иг лим ляр исузлуг ол муш<br />

иди/Кимсяне уь ра маз ду йул муш иди ("Дас та ни- Ящ мяд Щя ра ми");<br />

Аз за ман кеч мяз Йу сиф дя хи эе дяр/Ъан щаг га ве рир, дцн йа йы тярк<br />

едяр ("Йу сиф вя Зц лей ха").<br />

-ма(з), -мя(з) вя -ма(р), -мя(р) фор ма ла ры Азярбайъан вя<br />

тцркмян дил ля рин дя бу эцн дя иш лян мяк дя дир.<br />

Аби дя ляр дя фе ли баь ла ма ла ра хас бир сы ра гя дим цн сцр ляр эе ниш<br />

йа йыл мыш дыр. Мяс.:<br />

Ке чи бян го ъа Рйстям отур ды/ Оху йу бан Эц лян да мы эятирди<br />

("Дас та ни- Ящ мяд Щя ра ми"); Ешит дим бян ся ни би зя ирин ъяк/Ся нин<br />

98<br />

щяр дцр лц эц ря ти ни эю рцн ъяк ("Дас та ни- Ящ мяд Щя ра ми"); Эю ри ъяк<br />

йц зи ни бир ъа нц дил дян ("Дас та ни- Ящ мяд Щя ра ми").<br />

Аби дя ля рин ди лин дя мца сир ди ли миз ля мц га йи ся дя фярглянмяляр<br />

да ща чох юзц нц явяз лик ляр дя эюс тя рир. Бе ля ки, бир чох явяз лик ляр<br />

сон ра лар да клас сик ядябиййат нц му ня ля рин дя иш лян ся дя, бу эцн<br />

цчцн архаикляшимшдир (ан да, га на, уш да, уш, иш бу/уш бу, га му,<br />

ган ъа ри, га чан, гай сы вя с. Мяс.:<br />

Ня си щят ду тар исен, дин ле сю зцм/Щц ня рин вар ися эял уш да мей -<br />

дан ("Чярхнамя"); Га му су олы сар дур кцл ли ви ран; Йа рын ан дан ке -<br />

чи сяр сян, йол ол дур ("Чярхнамя"); Са на им ди е дяр виш кибр ган дан?<br />

("Чярхнамя"); Ана ла йиг ба за ры ны кы ла йын ("Йу сиф вя Зц лей ха");<br />

Йаз ды лар бир ка ьыз да иш бу сю зц ("Йу сиф вя Зц лей ха"); Га чан ким<br />

гы зы эюр дц дюн дц эет ди ("Дас та ни- Ящ мяд Щя ра ми"); Бу вах тын ган -<br />

ъа ри сей ран гы лай ды ("Дас та ни- Ящ мяд Щя ра ми") вя с.<br />

Аби дя ляр дя ке чид хц су сий йят ля ри ни да ща га ба рыг эюс тя рян юз вя<br />

кян ди явяз лик ля ри нин кян дюз шяк лин дя бир эя иш лян мя си диг гя ти ъялб<br />

едир. Мяс.:<br />

Чцн ки Йу сиф ана сы гяб ри ни эю рцр/ Кен дю зцн шол дям де ве ден ин -<br />

ди рир ("Йу сиф вя Зц лей ха"); Ис мар ла дым цш са на кен дю зц мц ("Йу -<br />

сиф вя Зц лей ха"); Чц йах ды щиър оду на кен дю зцн/ щяг гя ис мар ла ды<br />

ол дям юзц нц ("Дас та ни- Ящ мяд Щя ра ми").<br />

Бу мц ряк кяб явяз лик фор ма сы щя мин шя кил дя Азяр бай ъан ядя -<br />

би ди лин дя сон ра лар да мц ша щи дя едил миш дир. Ей ни фик ри уш/иш/шу, бу<br />

вя иш бу явяз лик ля ри щаг гын да да сюй ля мяк олар. Мяс.:<br />

Дюн дц Йу сиф сюй ля ди Зц лей ха йа/Чох ямяк чяк миш сян уш бу са -<br />

ра йа ("Йу сиф вя Зц лей ха"); Уш им ди би зе деэ ди нюв бят елан<br />

("Чярхнамя"); Ди ри ьа, эюр ня йа зыл мыш, бу йа зы ("Дас та ни- Ящ мяд<br />

Щя ра ми") вя с.<br />

Аби дя ля рин ди лин дя кю мяк чи нитг щис ся ля ри дя ай ры лыр. Бе ля ки,<br />

бу ра да гош ма, баь ла йы ъы, гис мян дя ядат ла ры фяргляндирмяк мцм -<br />

кцн дцр. Мо дал сюз ляр ися щя ля фор ма лаш ма про се си ке чир мяк цз ря<br />

ол ду ьун дан, мцс тя гил мор фо ло жи груп ки ми тяъ рид олун ма мыш дыр. Бу<br />

кю мяк чи нитг щис ся ля ри нин як ся рий йя ти мца сир ди ли миз дя ол ду ьу ки -<br />

ми иш лян мяк тя дир. Бу нун ла бе ля, ону да гейд ет мя ли йик ки, мца сир<br />

Азяр бай ъан ди лин дя иш ля нян гош ма ла рын бир гис ми бу ра да мц ша щи дя<br />

99

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!