Å UMARSKI LIST 7-8/1947

\
I ako je stočarstvo u Grčkoj učestvovalo samo sa 11% u poljoprivrednoj
proizvodnji, ekstenzivno stočarstvo — uglavnom koza — rašireno na prostranim
površinama vrši daljnju regresiju i degradaciju tla i potpuno onemogućuje
bilo kakvu melioraciju i pošumljavanje, što je već i Engels u jednom svom
spisu opazio.
2. U susednoj i prijateljskoj Albaniji privredni regres se razlikovao od
onoga u Jugoslaviji i Grčkoj. Albanija ima 1,003.097 stanovnika ili 36 na km 2 .
Prirodni prosečni godišnji porast stanovništva jeste 12% pa prema tome
Albanci spadaju u narode jake plodnosti. Feudalni poredak dokinula je u
Albaniji Narodno-oslobodilačka borba.
Agrarna zona, obrađena ili koja se može obrađivati zauzima površinu od
oko 300.000 ha. Od toga 213.000 ha je bilo podeljeno na 165 begovskih familija
(albanska latifundija), a ostatak je pripadao seljačkoj masi.
Albanski pašnjaci zapremaju 30% ukupne površine zemlje ili preko
800.000 ha kojima treba dodati još 300.000 ha klasiranih kao »obradiva zemlja
kojia se iskorišćava kao pašnjak.« Pašnjaci su podvrgnuti jednom opštem,
bezobzirnom i divljem iskorišćavanju pa i ako ih ima dosta nisu dovoljni.
O stepenu regresije vegetacije i degradacije tla nisu nam potrebni nikakvi
posebni podatci: setimo se samo prošlogodišnjih bujičnih provala u brdima i
poplava u ravnicama.
Usled toga što se latifundija slabo iskorištavala napolicom i letnjom
pašom, penjale su se seljačke kulture kukuruza na visine preko 1.400 metara
(inače područje Castanetuma, Fagetuma i Abietuma), stvorivši tamo zajedno sa
pašom uslove za stvaranje bujica.
VII
Posmatrajući regresiju stočarstva krupnom stokom i šumarstva u planinskim
predelima naše regresivne privredne zone vidimo da je poslednji stepen
regresije zajednički za obe privredne grane t. j. ekstenzivno pašnjačko stočarstvo
sitnom stokom kozom i ovcom.
Primeri takve regfesije su naročito očigledni u Bosni (na pr. područje
planinskih lanaca Dinare, Šatora i Vitoroga).
Planinski pašnjaci su od velike važnosti za stočarstvo jer ne stradaju
od suše, pa nema letnjeg prekida vegetacije.
Na pomenutim bosanskim pašnjacima možemo pratiti sve stepene regresije
od bujnih livada i pašnjaka sa gustim sastavom prvorazrednih trava na
kojima je moguće alpijsko racionalno stočarstvo do potpune goleti. Uzroci tome
su prema mišljenju agr. Horvata prevelik broj stoke usled kojega je zimska
ishrana uvek oskudna pa se stoka isteruje odmah na proleće. Ta proletnja;
ispaša je od najštetnijih posledica za pašnjake.
Prema tome prevelik broj stoke i proletnja paša uzrokuju regresiju vegetacije
koja opet deluje na stočarstvo u pravcu regresa, dok se ceo proces ne
završi na goletima, sterilnim pašnjacima i ekstenzivnom stočarstvu.
229