Əlamətdar və tarixi günlər təqvimi: 2008-cı il - Azərbaycan Milli ...

uzaq olarlar. Hələ gün doğmamışdan
hamı su üstünə gedir,
əl-üzünü yuyur, bir-birinin üzərinə
su çiləyir, su üstündən atlanırlar.
Ilaxır çərşənbələrin ikincisi
Od çərşənbəsidir. Buna xalq
arasında «Ikinci çərşənbə» və ya
«Üsgü çərşənbə» də deyilir. Od
çərşənbəsi qədimdə xalqımızın
Günəşə, odu saxlayıb qorumağın
vacibliyinə inamı ilə bağlıdır. Od
çərşənbəsində odu təmizlik, sağlamlıq
və gözəllik rəmzi kimi
qeyd edərdilər.
Yel çərşənbəsi günündə
isə əsən isti küləklər yazın
gəlişindən xəbər verir. Xalq arasında
«Külək oyadan çərşənbə»,
«Küləkli çərşənbə» kimi tanınan
Yel çərşənbəsi ilaxır çərşənbələrin
üçüncüsüdür. Inama görə
bu çərşənbədə oyanan yel, külək
oyanmış suyu, odu hərəkətə
gətirir.
Sifahi xalq yaradıcıığında
Yelin tanrı olması ilə bağlı
müxtəlif nəğmə, əfsanə, rəva-yət,
mif, inanc və s. yaranmışdır.
Novruz şənliklərində icra olunan
Yel baba mərasimi öz kökü
etibarilə qədim əcdadlarımızın
Yel tanrısına bəslədiyi etiqadı ilə
bağlıdır.
Novruz ərəfəsində sonuncu
çərşənbədə yer oyanır, torpaq
nəfəs alır. Bu çərşənbə xalq
arasında «Yer çərşənbəsi», «Ilaxır
Çərşənbə» və ya «Torpaq
çərşənbəsi» adlanır. Inama görə
Torpaq çərşənbəsi yetişəndə
torpaq artıq əkinə hazır olur və
ona toxum səpmək olar.
Ilaxır çərşənbələr arasında
Torpaq çərşənbəsi mərasim,
ayin, etiqad, oyun və
şənliklərlə zəngindir. Həmin gün
insanlar torpaq sahələrinə çıxır,
torpağı təmizləyir, kütləvi şənliklər
keçirir. Bu çərşənbənin
axşam şənlikləri daha gur olur :
evlərdə üzərlik yandırılır, həyətlərdə
tonqallar qalanır, məşəllər
yandırılır, bacalardan torbalar
sallanır, qulaq falları və s.
Həmin gün hamı öz
evində olmalı, övladlar valideynlərinə
baş çəkərək öz evlərinə
qayıtmalıdırlar.
Axır çərşənbə xalq tamaşaları
ilə də zəngin olur.
Bunlardan biri də «Koskosa»dır.
Bu tamaşada oxunan nəğmələr
xalq arasında indi də məşhurdur :
A Kos-Kosa, gəlmisən,
Gəlmisən meydana sən.
Almayınca payını
Çəkilmə bir yana sən.
Beş yumurta payındı,
Olmaya aldanasan
Baharın gəlişindən əvvəl
suda isladılmış toxumdan səməni
göyərdirlər. Həyat, bolluq nişanəsi
olan səməni baharın ilk
müjdəçisi hesab olunur. Səməni
müqəddəs sayılmış, xoşbəxtlik
gətirən amil kimi tərənnüm edilmişdir.
Evlərdə göyərdilmiş səmənini
bişirərlər.
Bayram günündə qadınlar
dadlı-ləzzətli şirniyyatlar bişirir,