Wisła–odra - Andrzej Rozenkowski

Halina Ratyńska, Barbara Waldon, Ewa Wachowiak
ne brzegi, rozwija się jedynie w postaci kadłubowej. Na znaczący wzrost bogactwa
dendroflory na tym odcinku wpłynęły nasadzenia prowadzone nad kanałem
w latach 1804–1809 (Badtke, 2004) oraz spontaniczne wkraczanie taksonów drzewiastych.
W trakcie własnych rozpoznań odnaleziono 26 gatunków drzew i krzewów
(we wszystkich analizowanych wydzieleniach odnotowano 42). A. Rządkowski
(1999), prowadzący badania w szerszym pasie, podaje aż 64 taksony drzewiaste
towarzyszące Staremu Kanałowi Bydgoskiemu, a wśród nich wiele pomnikowych
okazów. Obecność licznych gatunków drzewiastych, parkowo-leśny charakter
sąsiedztwa powodują wkraczanie zielnych roślin typowo leśnych, między innymi
z Querco-Fagetea.
Strome, wysokie skarpy, obetonowane krawędzie kanału, niewielki udział drzew
i krzewów w bezpośrednim sąsiedztwie cieku, a więc silne nasłonecznienie, sprzyjają
większemu udziałowi roślin siedlisk otwartych, szczególnie termofilnych w obrębie
strefy podmiejskiej.
W mieście takie siedliska, rozmieszczone liniowo lub punktowo, jak obrzeża
cieków, stare parki, cmentarze, lasy miejskie, stanowią „ośrodki konserwacji rodzimej
flory” (Olaczek i in., 1990; Sudnik-Wójcikowska, 1998). Wzdłuż Kanału
Bydgoskiego rodzima flora jest bogatsza o około 30 proc. od reszty miasta (Sudnik-Wójcikowska,
1998).
Warto podkreślić, że gatunków zagrożonych i chronionych nie odnaleziono jedynie
na najbardziej przeobrażonym odcinku miejskim. Zbiorowiska zagrożone
odnotowano we wszystkich badanych wydzieleniach, najmniej ich jest w silnie
przekształconej strefie miejskiej, gdzie zajmują znikome areały. Reprezentują one
roślinność o charakterze naturalnym i półnaturalnym (zbiorowiska wodne, szuwarowe,
użytków zielonych, ziołoroślowe oraz zaroślowe). Chronione typy siedlisk
są obecne we wszystkich badanych odcinkach kanału, ale największy udział
mają w obszarach mniej przeobrażonych.
Analiza przedstawionych materiałów pozwala potwierdzić niektóre znane prawidłowości.
Przykładowo, proces recesji rodzimych gatunków wodnych i nadbrzeżnych
postępuje od centrum miasta w kierunku jego granic (por. np. Jackowiak,
1990). Prawidłowością jest także wyższy procentowy udział antropofitów we florze
miejskiej niż na obrzeżach (Jackowiak, 1990; Sudnik-Wójcikowska, 1998; Ratyńska,
2004), co znajduje potwierdzenie nawet w przypadku specyficznej flory towarzyszącej
kanałowi. Kolonizowane są przede wszystkim otwarte siedliska w obrębie miasta,
gdzie procentowy udział antropofitów przekracza 26 proc., podczas gdy w terenie
rolniczym sięga niespełna 10 proc., a wkraczanie taksonów obcego pochodzenia
jest ograniczone na skutek silnego zadarnienia.
Dla niektórych roślin cieki i ich obrzeża są szlakami migracji. Dla Kanału Bydgoskiego
wyodrębniono osiem takich ekspansywnych gatunków. Wymieniane są one
także przez innych autorów zajmujących się wędrówkami antropofitów wzdłuż dolin
rzecznych i cieków (m.in. Borysiak, 1990; Żukowski i in., 1995b; Jackowiak, 1998;
Dajdok i Kącki, 2000; Faliński i in., 2000; Ratyńska, 2003).
148