07.02.2015 Views

BAШ REDAKTORDAN - turan-sam

BAШ REDAKTORDAN - turan-sam

BAШ REDAKTORDAN - turan-sam

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

xalq demokratиk dиktaturasыnыn sosиalиst dюvlяtи olmasы, so -<br />

sиalиzm quruluшunun daьыdыlmasыnыn qeyrиmцmkцnlцyц tяsbиt<br />

edиlmишdиr.<br />

2. Azяrbaycan dюvlяtиnиn яsaslarы<br />

Иlkиn maraq doьuran mяsяlя Azяrbaycan dюvlяtиnиn rяs -<br />

mи adыnыn bиrbaшa шяkиldя tяsbиt edиlmяmяsиdиr. Kons tи -<br />

tusиyanыn yeddиncи maddяsиndя «Azяrbaycan dюvlяtи….<br />

res publиkadыr» яqlи nяtиcяsиsadяcя dюvlяtиn иdarя цsulunu<br />

иfadя edиr. Qalan bцtцn mцddяalarda иsя «Azяrbaycan Res -<br />

publиkasы» иfadяsиndяn иstиfadя edиlmяsи dюvlяtиn rяsmяn<br />

mяhz belя adlandыrыldыьыnы tяsbиt edиr. Yяnи konkret olaraq<br />

Azяrbaycan dюvlяtиndяn danышarkяn mяhz coьrafи яrazиnи<br />

иfadя edяn «Azяrbaycan» sюzцndяn deyиl, «Azяr bay can Res -<br />

publиkasы» иfadяsиndяn иstиfadя etmяk lazыmdыr. Bu baxыmdan<br />

Gцrcцstan Konstиtusиyasы daha dцzgцn mюvqe tutub.<br />

Belя kи, Gцrcцstan Konstиtusиyasыnыn bиrиncи maddяsи<br />

dюvlяtиn rяsmи adыnы bиrbaшa шяkиldя («Gцrcцstan») qeyd<br />

etmяklя yanaшы hяm dя Abxazиya vя Cяnubи Osetиya ad -<br />

lanan яrazиlяrиn Gцrcцstanыn ayrыlmaz tяrkиb hиssяsи ol du -<br />

ьunu, юlkяnиn иnzиbatи яrazи quruluшunun иsя dюvlяtиn юzц -<br />

nцn bцtцn яrazиsиndя suverenlиyиnи bяrqяrar etdиkdяn son -<br />

ra mцяyyяn edиlяcяyи tяsbиt edиlиr.<br />

Иndи иsяAzяrbaycan Respublиkasыnыn Konstиtusиyasыnda<br />

dюvlяtиmиzиn иdeolojи яsaslarыnы mцяyyяn etmяyя чalышaq.<br />

Konstиtusиyada Azяrbaycan dюvlяtиnиn tяmяl prиnsиplяrи 7-cи<br />

maddяdя tяsbиt edиlmишdиr. Hяmиn maddяyя яsasяn, Azяr -<br />

baycan dюvlяtи demokratиk, hцquqи, dцnyяvи, unиtar respublиkadыr.<br />

Dюvlяtиn яsaslarы kиmиtяsbиt edиlяn bu prиnsиplяr<br />

mцasиr sиvиl dюvlяtlяr цчцn цmumи olan mцddяalardыr. Bиr<br />

чox dюvlяtlяr bu prиnsиplяrиnи bиrbaшa шяkиldя bяyan etmяsя<br />

belя mцasиr dюvrdя onlar bцtюvlцkdя beynяlxalq hцququn,<br />

bяшяr cяmиyyяtиnиn яsaslarы kиmичыxыш edиr.<br />

Konstиtusиyanыn hazыrkы redaksиyada 12-cи maddяsиndя<br />

dюvlяtиn (maraqlыdыr kи, «Azяrbaycan Respublиkasы» иfadяsи<br />

ишlяdиlmиr) alиmяqsяdи kиmи иnsan vяvяtяndaшhцquqlarыnыn<br />

vя azadlыqlarыnыn tяmиn edиlmяsи gюstяrиlиr. Иlk baxышda mцa -<br />

sиr sиvиl dюvlяt цчцn mцtяrяqqи bиr norma kиmи gюrцnцr.<br />

Amma яslиndя vяzиyyяt bиr qяdяr zиddиyyяtlиdиr. Belя kи,<br />

yeddиncи maddяdя dюvlяtиn яsaslarы kиmиAzяrbaycan Res -<br />

publиkasыnыn demokratиk vя hцquqи dюvlяt olmasы bяyan<br />

edиlиr. Hцquqи dюvlяtdя иsяиnsan vя vяtяndaш hцquq vя<br />

azad lыqlarыnыn tяsbиtи vя tяmиn edиlmяsи яn zяrurи шяrtlяrdяn<br />

bиrи kиmи чыxыш edиr. 12-cи maddяsиnиn sadя tяfsиrи иsя belя<br />

gюrцnцш yaradыr kи, hazыrda юlkяmиz иnsan vя vяtяndaш hц -<br />

quq vя azadlыqlarыnы tяmиn etmяk иqtиdarыnda deyиl, bu иstиqamяtdя<br />

чalышыr vя bцtцn gцcцnц bu иstиqamяtя yюnяltmишdиr.<br />

Yaxшы bяs bu «alи mяqsяd»я naиl olunduqdan sonra<br />

«Azяrbaycan dюvlяtи» nяyя xиdmяt edяcяk Fиkrиmиzcя be -<br />

lя zиddиyyяtиn yaranmasыna sяbяb hяmиn maddяdя mяhz<br />

«dюvlяtиn mяqsяdи» иfadяsиnиn ишlяdиlmяsиdиr. Halbukи, Ru -<br />

sиya vя Ukraynanыn Konstиtusиyalarыnыn analojи maddя lя -<br />

rиndя «dюvlяtиn vяzиfяsи» иfadяsи ишlяdиlиr kи, bu da daha<br />

mяn tиqlиdиr.<br />

Bundan baшqa hazыrda gюstяrиlяn mцddяadan baшqa<br />

Konstиtusиyada Azяrbaycan dюvlяtиnиn qarшыsыnda duran<br />

mяqsяd vя ya vяzиfяlяr, yяnи Azяrbaycan dюvlяtиnиn tяyиna -<br />

tыna daиr heч bиr norma yoxdur. Mцяyyяn qяdяr Kons -<br />

tиtusиyanыn Preambulasы bunun яvяzedиcиsи kиmи gюrцnя bи -<br />

lяr. Orada deyиlиr: «Azяrbaycan xalqыюzцnцn чoxяsrlиk dюv -<br />

lяtчиlиk яnяnяlяrиnи davam etdиrяrяk, «Azяrbaycan Res pub -<br />

lиkasыnыn dюvlяt mцstяqиllиyи haqqыnda» Konstиtusиya Ak -<br />

tыnda яks olunan prиnsиplяrи яsas gюtцrяrяk, bцtцn cя mиy -<br />

yяtиn vя hяr kяsиn fиravanlыьыnыn tяmиn edиlmяsиnи arzulayaraq,<br />

яdalяtиn, azadlыьыn vя tяhlцkяsиzlиyиn bяrqяrar edиl -<br />

mяsиnи иstяyяrяk, keчmиш, иndиkи vя gяlяcяk nяsиllяr qar шы -<br />

sыn da юz mяsulиyyяtиnи anlayaraq, suveren hцququndan иs -<br />

tиfadя edяrяk, tяntяnяlи surяtdя aшaьыdakы nиyyяtlяrиnи bя -<br />

yan edиr:<br />

— Azяrbaycan dюvlяtиnиn mцstяqиllиyиnи, suverenlиyиnи<br />

vя яrazи bцtюvlцyцnц qorumaq;<br />

— Konstиtusиya чяrчиvяsиndя demokratиk quruluшa<br />

tяmиnat vermяk;<br />

—vяtяndaш cяmиyyяtиnиn bяrqяrar edиlmяsиnя naиl ol maq;<br />

— xalqыn иradяsиnиn иfadяsи kиmи qanunlarыn alиlиyиnи tя -<br />

mиn edяn hцquqи, dцnyяvи dюvlяt qurmaq;<br />

— яdalяtlи иqtиsadи vяsosиal qaydalara uyьun olaraq<br />

hamыnыn layиqlи hяyat sяvиyyяsиnи tяmиn etmяk;<br />

— цmumbяшяrи dяyяrlяrя sadиq olaraq bцtцn dцnya<br />

xalqlarы иlяdostluq, sцlh vя яmиn-amanlыq шяraиtиndя yaшamaq<br />

vя bu mяqsяdlя qarшыlыqlы fяalиyyяt gюstяrmяk».<br />

Lakиn, Preambula Konstиtusиyanыn яsas mяtnиndяn<br />

fяrqlи olaraq sadяcя шцar kиmи gюrцnцr vя normatиv xarakter<br />

daшыmыr. Иkиncиsи burada konkret olaraq Azяrbaycan dюv -<br />

lяtиndяn deyиl «Azяrbaycan xalqыnыn» nиyyяtlяrиndяn sюh bяt<br />

gedиr («Azяrbaycan xalqы» иfadяsиnиn tяhlиlиnя aшaьыda<br />

mцracияt edяcяyиk - А.А). Bundan baшqa Konstиtusиyanыn<br />

yalnыz Preambulasыnda «Azяrbaycan Respublиkasыnыn<br />

dюvlяt mцstяqиllиyи haqqыnda» Konstиtusиya Aktыna иstиnad<br />

edиlиr. Bu aktыn hцquqи statusu mцяyyяn qяdяr mцяmmalыdыr.<br />

Чцn kи Konstиtusиyanыn юzцndя onun qцvvяdяn dцшmяsи<br />

barяdя elя bиr mцlahиzя yoxdur. Azяrbaycan dюvlяtиnиn normatиv<br />

hцquqи aktlarы sиstemиndя иsяKonstиtusиya Aktы referendumla<br />

qяbul edиldиyи цчцn Konstиtusиyadan sonra иkиncи<br />

dя rяcяlи hцquqи яhяmиyyяt kяsb edяn aktlardan bиrи kиmи<br />

чыxыш edиr. Lakиn, aktыn bиr sыra mцddяalarы иlяdaha sonra<br />

qяbul edиlmиш Konstиtusиyanыn mцddяalarы arasыnda zиddиyyяtlяr<br />

dя mюvcuddur (mяsяlяn mцlkиyyяtиn formalarы иlя<br />

baьlы). Fиkrиmиzcя, hцquqи qaydalara mцvafиq olaraq «Azяrbay -<br />

can Respublиkasыnыn dюvlяt mцstяqиllиyи haqqыnda» Konstиtu -<br />

sиya Aktыnыn daha sonra qяbul edиlmиш Konstиtusиyaya zиdd<br />

olmayan mцddяalarы hяlяdяqцvvяdя olan hesab edиl mя -<br />

lиdиr. Belя mцddяalar sыrasыnda xцsusяn иdeolojи xarakter<br />

daшыyan чox mцtяrяqqи mцddяalarы gюstяrmяk lazыmdыr.<br />

Konstиtusиya Aktыnы tam bиr Mиllи Иdeologиya sяnяdи he -<br />

sab etmяk olar. Belя kи, Aktыn цmumи mяьzи Azяrbaycan<br />

dюv lяtиnиn yenи yaranmadыьыnы, Azяrbaycan xalqыnыn яn azы<br />

yetmиш иl яvvяldяn sиyasи bиr mиllяt kиmи yetишяrяk mиllи dюv -<br />

lяtчиlиyя yиyяlяndиyиnи nцmayиш etdиrиr. Tarиxя ekskursиya<br />

edя rяk Cцmhurиyyяtиn mиllи dюvlяtчиlиk tarиxиndяkи яhяmиy -<br />

yяtиnи qeyd edиr: «Azяrbaycan Respublиkasы юz яrazиsиndя<br />

tam dюvlяt hakиmиyyяtиnя malиk olub mцstяqиl xarиcи vя<br />

daxиlи sиyasяt yerиdиrdи. Azяrbaycan Respublиkasыnыn mцs -<br />

tяqиl dюvlяtя xas olan tяsиsatlarы - parlamentи, hюkumяtи, or -<br />

dusu, malиyyя sиstemи yaradыlmышdы vя fяalиyyяt gюs tяrиrdи.<br />

Azяrbaycan Respublиkasыbиr чox xarиcи dюvlяtlяr tяrяfиndяn<br />

tanыnmыш vя onlarla dиplomatиk mцnasиbяtlяr yaratmышdы».<br />

Konstиtusиya Aktы 1920-cииl aprelиn 27-28-dя RSFSR-иn bey -<br />

nяlxalq hцquq normalarыnы kobudcasыna pozaraq, mцharиbя<br />

elan etmяdяn юz sиlahlы qцvvяlяrиnиn hиssяlяrиnи Azяr bay -<br />

18 ТЦРК EЛИ / OKTYABR-2009, No:5

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!