BAШ REDAKTORDAN - turan-sam
BAШ REDAKTORDAN - turan-sam
BAШ REDAKTORDAN - turan-sam
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
(BDU-da kичиk bиr шюbя иstиsna olmaqla), baшqa иxtиsaslar<br />
цzrя tяhsиl almыш gяnclяrиn fяlsяfя цzrя magиstraturaya cяlb<br />
olunmasы цчцn шяraиt yaradыlmamasы Azяrbaycanda fяlsяfяnиn<br />
иnkишafыna иmkan vermиr. Bu иxtиsasa sosиal sиfarишиn<br />
az olmasы иsяsяbяb kиmи gюtцrцlя bиlmяz. Яksиnя, bu fakt<br />
tяhsиl sиyasяtиnиn юzцnя vя иctиmaи rяyиn formalaшdыrыlmasыnda<br />
ишtиrak edяn qurumlarыn fяalиyyяtиnя tяnqиdи nяzяr<br />
salыnmasыnы tяlяb edиr.<br />
Hazыrda юlkяmиzиn orta mяktяblяrиndя fяlsяfи bиlиklяrиn<br />
яsaslarы“Иnsan vяcяmиyyяt” fяnnи чяrчиvяsиndяюyrяdиlиr. Lakиn<br />
юyrяdиlиrmи Proqram var, dяrslиklяr var, lakиn fяnnи tяdrиs<br />
etmяk цчцn mцяllиmlяr hazыrlanmadыьыndan, bu иш dиgяr fяnn<br />
mцяllиmlяrиnя hяvalя edиlиr kи, bu da, tяbии olaraq, gюz lя nи lяn<br />
sяmяrяnи vermиr. Nяtиcяdя bиz юzцmцzц aldatmыш oluruq.<br />
Maraqlыdыr kи, Tяhsиl Nazиrlиyиnиn atdыьы addыmlardan bиrи<br />
dя “Иnsan vя cяmиyyяt” proqramыnы dяyишmяk, onu яvvяlkи<br />
fяlsяfи mяzmundan “xиlas etmяk” – fяlsяfяsиzlяшdиrmяk ol -<br />
muшdur. Son vaxtlar aspиranturada иxtиsas fяlsяfяsи цzrя<br />
dяrslяrиn keчиlmяsи vя namиzяdlиk mиnиmumunun verиlmяsи<br />
dя иxtиsara salыnmышdыr kи, bu da fяlsяfяyя mцnasиbяtиn<br />
mцs bяt yox, mяnfи иstиqamяtdя dяyишdиyиndяn xяbяr verиr.<br />
Gюrцnцr, Azяrbaycanda fяlsяfяyя mцnasиbяt bяzяn fяlsяfя<br />
цzrя elmи dяrяcяsиolan kadrlarыn real sяvиyyяsиndяn, mя -<br />
nяvи keyfиyyяtlяrиndяn, elmи nцfuzundan asыlы vяzиyyяtя dц -<br />
шцr. Lakиn яgяr yцksяk иxtиsaslы fиlosoflarыmыz azdыrsa, bu -<br />
nun цчцn fяlsяfяnи mяhdudlaшdыrmaq yox, яksиnя, ona<br />
dиqqяt vя qayьыnы artыrmaq lazыmdыr.<br />
Чaьdaш tяhsиlиmиzиn яn bюyцk problemlяrиndяn bиrи dя<br />
fяlsяfи elmlяr sahяsиndя alи mяktяb mцяllиmlяrиnиn hazыrlanmasы,<br />
tяkmиllяшdиrиlmяsи vя yenиdяn иxtиsaslaшmasы mяsяlя -<br />
sи dиr. Belя gцman etmяk olardы kи, bu иш hяr bиr иxtиsas цzrя<br />
яn qabaqcыl sayыlan alиmяktяbиn bazasыnda tяшkиl oluna bиlяr<br />
vя bцtцn unиversиtetlяrиn vя AMEA-nыn da яn yaxшы mцtя xяs -<br />
sиslяrи bura cяlb oluna bиlяr. Lakиn tяяssцf kи, hazыrda Azяr -<br />
baycanda alи mяktяb mцяllиmlяrи иbtиdaи sиnиf mцяllиmи hazыrlayan<br />
Mцяllиmlяr Иnstиtunun bazasыnda “tяkmиllяшdиrиlиrlяr”.<br />
Ola bиlsиn kи, bяzи elm sahяlяrи цzrя alи mяktяb mцяllиmlяrи<br />
vaxtaшыrы tяkmиllяшmя kursu keчmяsяlяr dя, elя bюyцk<br />
facия olmaz. Чцnkи dяqиq elmlяr sahяsиndя mцяyyяn ye -<br />
nиlиklяr olsa da, onun tяdrиsи цчцn nяzяrdя tutulan яsas hиs -<br />
sяsи, demяk olar kи, dяyишmиr. Lakиn elя sahяlяr dя vardыr kи,<br />
mцstяqиllиk яldя etdиkdяn vя иdeolojи sиstem dяyишdиkdяn<br />
sonra onlarыn kюklц surяtdя dяyишиlmяsиnя vя bu sahяdяkи<br />
mцяllиmlяrиn yenииdeolojи prиnsиplяr яsasыnda tяzяdяn hazыrlanmasыna<br />
bюyцk ehtиyac yaranmышdыr. Bu deyиlяnlяr иlk nюv -<br />
bяdя fяlsяfя vя иctиmaи-sиyasи fяnn mцяllиmlяrиnя aиddиr.<br />
Lakиn tяяssцf kи, Azяrbaycanda yenи иctиmaи-иqtиsadи sиs -<br />
temя keчиdlя baьlы aparыlan иslahat ancaq kafedralarыn adы -<br />
nы dяyишmяk vя “marksиst-lenиnчи fяlsяfя” яvяzиnя-“fяlsя -<br />
fяnиn яsaslarы”, “elmи kommunиzm” яvяzиnя-“polиtologиya”,<br />
“partиya tarиxи” яvяzиnя яvvяlcя “sиyasи tarиx”, sonra иsя<br />
“Azяrbaycan tarиxи”, “elmи ateиzm” яvяzиnя “dиnшunaslыq”<br />
yazmaqla tamamlanmышdыr. Proqramlar dяyишsя dя, mцяllиmlяrиn<br />
dцnyagюrцшцnцn vя bиlиk daиrяsиnиn dяyишmяdиyи<br />
heч kиmиnarahat etmяmишdиr. Tяsяvvцr etmяk чяtиndиr kи,<br />
юmrц boyu Sov. ИKP-nиn necя yaranmasыndan, V.И. Lenиnиn<br />
hяyat vя fяalиyyяtиndяn, partиya qurultaylarыnыn tяfsиlatыndan<br />
dяrs keчmиш иnsanlar bиrdяn-bиrя “sиyasи tarиx” kиmи<br />
yenи vяmцrяkkяb bиr fяnnиn tяdrиsиnя necя keчя bиlяrlяr<br />
Hяmиn mцяllиmlяr 90 dяqиqя яrzиndя tяlяbяqarшыsыnda nя<br />
иsя demяk mяcburиyyяtиndя olduьundan, yenя dяяsasяn<br />
partиya tarиxиndяn bиldиklяrиnи danышmayacaqlarmы<br />
Yaxud dцnyagюrцшц ateиzиmlя yoьrulmuш vяancaq ate -<br />
иstlяrиn fиkrиnи bиlяn mцяllиm dиnи dяyяrlяrи necя tяblиь edя<br />
bиlяr Яlbяttя, юz цzяrиndя чalышan vя yenи иdeolojи tяmяllяrя<br />
яsaslanan bиlиklяrи sяrbяst surяtdя mяnиmsяyяn mцяllиmlяr<br />
dя vardыr. Lakиn belя mцhцm bиr mяsяlяnи ayrы-ayrы<br />
шяxslяrиn иnkишafыna buraxmaq vя bu fяnlяr цzrя “tяkmиllяшmя”<br />
daha doьrusu yenиdяn иxtиsaslaшma иstиqamяtиndя<br />
yaxшы tяшkиl edиlmиш, цmumdюvlяt sяvиyyяlи иш aparmamaq<br />
facияvи nяtиcяlяrя gяtиrя bиlяr.<br />
Bяlи, alи mяktяblяrdя иctиmaи-sиyasи fяnlяrи tяdrиs edяn<br />
mцяllиmlяrиn yenиdяn иxtиsaslaшmasы цчцn tяxиrяsalыnmaz<br />
tяdbиrlяr gюrцlmяlиdиr. Яks tяqdиrdя, bu fяnnlяrиn tяdrиsиnиn<br />
heч bиr mяnasы yoxdur. Alи mяktяb rяhbяrlяrиnиn vя genиш<br />
иctиmaиyyяtиn bu fяnlяrя mяnfи mцnasиbяtlяrиnи formalaшdыran<br />
sяbяblяrdяn bиrи dя budur.<br />
Tяdrиs planlarыnыn, proqramlarыn vя dяrslиklяrиn hazыrlanmasы<br />
иsяelя bюyцk mиqyaslы elmи tяdqиqat ишlяrи vя araш -<br />
dыrmalar tяlяb edиr kи, onu nяиnkи fяrdи mиqyasda, heч unи -<br />
versиtet mиqyasыnda da hяyata keчиrmяk mцmkцn deyиl.<br />
Bц tюvlцkdя юlkяnиn tяhsиl sиyasяtиnи mцяyyяn etmяk, tяlиm<br />
vя tяrbиyя sahяsиndя stratejи proqramlar hazыrlamaq цчцn<br />
tяhsиl fяlsяfяsиnиn elmlяrиn иnkишafыna vя alыnan nяtиcяlяrиn,<br />
habelя qabacыl tяcrцbяlяrиn bцtцn юlkя mиqyasыnda yayыlmasыna<br />
ehtиyac yaranыr.<br />
Bu olduqca bюyцk bиr mяsulиyyяtdиr. Vahиd tяhsиl sиya -<br />
sя tиnя яsaslanan tяhsиl sиstemи bцtюv orqanиzm kиmиdиr. Bu<br />
orqanиzmиn sяmяrяlи surяtdя иdarя olunmasы цчцn bцtцn<br />
struktur sяvиyyяlяrиndя иdarяetmяnиn tяkmиllяшdиrиlmяsи иlя<br />
yanaшы, tяlиm-tяrbиyя prosesиnиn dя modernlяшdириlmяsиnя,<br />
иnsan amиlиnиn юnя чяkиlmяsиnя bюyцk ehtиyac vardыr.<br />
Bunu da qeyd etmяk иstяrdиk kи, Иslam dцnyasыnda fяlsяfя<br />
dedиkdя, bиz heч dяИslam fяlsяfяsиnи nяzяrdя tutumuruq.<br />
Sюhbяt dиn fяlsяfяsиndяn deyиl, mиllи-fяlsяfи fиkиrdяn<br />
gedиr. Dиn amиlи mиllи amиlиn strukturunda bиr komponent<br />
kиmи nяzяrя alыnыr. Lakиn bu amиl Иslam dиnиnя иtaяt edяn<br />
bцtцn xalqlarыn mиllиmяfkurяsиnя vя mиllиfяlsяfи fиkrиnя daxиl<br />
olmaqla bиrlяшdиrиcи rol oynayыr.<br />
Bиz Tцrk mиllи юzцnцdяrkиndяn danышarkяn, onun elmиnяzяrи<br />
иfadяsи olan Tцrk fяlsяfи fиkrиndяn чыxыш etmяyя чalышacaьыq.<br />
Burada fяlsяfи fиkrиn mяnsubиyyяtи onun bиr mцsяlman<br />
vя ya xrиstиan dцшцncяsи, yaxud bиr яrяb vя ya Tцrk<br />
dцшцncяsи иlя mцяyyяnlяшmиr. Baшqa sюzlя desяk, sюhbяt<br />
mцяllиfиn dиnи vя mиllи mяnsubиyyяtиndяn deyиl, onun иrяlи<br />
sцrdцyц fяlsяfи tяlиmиn hansы mиllи tяfяkkцrц daha чox иfadя<br />
etmяsиndяn gedиr.<br />
Fяlsяfи tяlиmlяrиn mиllи юzцnяmяxsusluьunun tяzahцrц<br />
mяsяlяsи чox иncя bиr mяsяlяdиr vя tяяssцf kи, hяlя иndиyяdяk<br />
layиqиncя юyrяnиlmяmишdиr. Buna gюrяdиr kи, юzц mюmиn<br />
olan шяxsиn юz dиnиnя yad bиr tяlиmиn tяsиrи altыnda yaz -<br />
dыqlarыnыn (tяbии kи, юzц dя fяrqиnя varmadan) яslиndя kиmин<br />
dяyиrmanыna su tюkdцyцnц mцяyyяnlяшdиrя bиlmяsи цчцn<br />
яvvяlcя bu yюndя meyarlar sиstemи hazыrlanmalыdыr. Чцnkи<br />
fяlsяfи tяlиmиn mиllи vяdиnииdentиfиkasиyasы чox yцksяk me -<br />
todolojи hazыrlыq tяlяb edиr. Bиzиm dя mяqsяdиmиz mяhz mиllи<br />
юzцnяmяxsusluьun fяlsяfи tяlиmlяrdя иfadя olunmasы mяsя -<br />
lяlяrиnи araшdыrmaq, dяrslиklяrdя mиllи mяfkurяdяn vя mиllи<br />
иfadяцslubundan чыxыш edиlmяsи zяrurяtиnи яsaslandыrmaqdыr.<br />
22 ТЦРК EЛИ / OKTYABR-2009, No:5