мустаҳкам оила – ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш гарови

ўсмирни қўрқоқликда айблайдилар, жиноят ёки бошқа ҳуқуқбузарликсодир этишга ундаш учун уни уялтирадилар.Етарлича ривожланмаган танқид ва ахлоқий категориялар ҳамдатушунчалар тўғрисида тўғри ва ҳар томонлама тушунчалар йўқлиги боисўсмирлар турли воқеалар ва одамларнинг хулқ-атворини баҳолашдахатоларга йўл қўядилар. Баъзи вояга етмаганларнинг ахлоқан салбийодамларга тақлид қилиш ва уларга ўхшашга интилиши тасодиф эмас.Уларни бундай одамлар нимага интилишлари, нима учун маълум ножўяхатти-ҳаракатлар содир этишлари эмас, балки улар хулқ-атворининг софташқи кўриниши жалб қилади. Бундай нотанқидий қабул қилишнатижасида вояга етмаганлар баъзан бундай ўсмирларни ўзларига яқинтутиб, ичкиликбозликка, пул тикиб ўйналадиган ўйинларга ва кўпинчажиноий фаолиятга жалб қиладиган турли ғайриижтимоий кишиларгатақлид қилишга уринадилар.Жиноий фаолиятга жалб қилинган вояга етмаган шахсни сўроққилишга тайёргарлик вояга етмаганнинг шахсини ва унинг мактаб, иш,турар жойидаги хулқ-атворини аниқлашдан бошланиши керак. Ҳаттоўсмир ашёвий далил билан қўлга олинган бўлса-да, сўроқ бошланишивақтига келиб, вояга етмаган шахсни тавсифловчи маълумотларни тўплашзарур бўлади. Профессор Ю.С.Пулатовнинг таъкидлашича, «воягаетмаганлар ўқийдиган мактаб, лицей, коллежларнинг педагоглариданолинган маълумотлар ҳам айрим ҳолларда катта аҳамият касб этади.Виждонли педагоглар вояга етмаганнинг оиласидаги вазиятни, турмуштарзини, мактаб ҳудуди ташқарисида уларни ўраб турган муҳитни яхшибиладилар. Бундай ахборот, шунингдек, ёш психологиясига оид зарурмахсус билимга эга бўлиш билан, улар ўсмирнинг характери, унинг ичкиэътиқоди, қадрият йўналишлари, қарашлари, турмуш тарзи ва ахлоқийшаклланишига доир кўплаб қизиқарли нарсаларни айтиб беришларимумкин 1 .Ота-онаси ёки у билан бирга яшайдиган бошқа қариндошлари биланмуносабатига, дўстлашаётган ёши тенг ва катта ёшдаги болаларни,уларнинг ўзаро муносабатларини аниқлашга эътибор қаратиш зарур. Сўроқвақтига келиб вояга етмаган шахснинг руҳиятидаги индивидуалхусусиятларнинг қирраларини, ҳаваслари ва қизиқишларини аниқлаб олишмуҳимдир. Агар катта ёшдаги ҳуқуқбузар сўроққа тайёрлана туриб, ўзхатти-ҳаракатини олдиндан белгилаб, унинг нуқтаи назарида ўзи учун энгқулай бўладиган қарорларни ўйлаб олса, вояга етмаган шахснинг у ёки бу1 Қаранг: Пулатов Ю.С. Вояга етмаганларга нисбатан озодликдан маҳрум этишбилан боғлиқ бўлмаган эҳтиёт чораларини қўллаш ва дастлабки тергов жараёнидауларнинг жиноий хатти-ҳаракатларини аниқлаш / Суд-ҳуқуқ тизиминилибераллаштириш – ҳозирги босқичдаги демократик ислоҳотларнинг асосиййўналишлари. – Т., 2002. – Б.42.220