мустаҳкам оила – ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш гарови

ўсиб келаётган ёш авлодни психологик жиҳатдан тўғри тарбиялаш жиддийҳисобланади. Психология ва криминология фанларининг ҳозиргиривожланиш даражаси ва жиноятчиликка қарши кураш амалиётинингталаби мазкур мураккаб ҳодисаларга, ёш хусусиятларини, психологикбелгиларини ва турли ҳудудлардаги криминологик вазиятларни ҳисобгаолган ҳолда табақавий ёндашув зарурлигини тақозо этади.Шулардан келиб чиқиб, вояга етмаганлар жиноятчилигини алоҳидатурлар, категориялар, жиноят гуруҳлари, содир этувчи шахсларнингижтимоий-демографик ва психологик хусусиятларини инобатга олиб,алоҳида-алоҳида ўрганиш зарур.Хусусан, ўсмирлик даврининг психологик хусусиятларигатўхталадиган бўлсак, ўсмирлар тақлидчанлиги, ижтимоий нуқтаиназарининг шаклланмаганлиги, ҳиссиётларга берилувчанлиги,қизиққонлиги билан фарқланади. Ўсмирлик ёшида болаликдан катталикҳолатига «кўчиш» жараёни кечади. Ўсмирда психик жараёнлар кескинўзгариши билан унинг хулқ-атворида ҳам ўзгаришлар сезилади, яъниуларда серзардалик, жиззакилик, катталарнинг қайғуришлари,койишларига қарамай, ўз фикрини ўтказишга ҳаракат қилиш, турли ташқитаъсир ва «оммавий маданият»га интилиш каби девиант хулқ-атворкузатилади.Ўсмир хулқ-атвори уни ўраб турган муҳит ва яқинлари билан ўзаротаъсирга киришиши натижасида қуйидагича намоён бўлади:1) эмансипация реакцияси. Бу катталарнинг қарамоғидан, назоратиданва ҳомийлигидан қутулишга интилиш. Ўсмир катталар томониданбелгиланган тартиб-қоидаларга қарши чиқади, ундаги «озод бўлиш»эҳтиёжи мустақил ҳаётга интилиш билан боғлиқ бўлиб, бундай хулқ-атворкўпроқ ўғил болаларда кузатилади;2) тенгдошлари билан гуруҳлашишга интилиш реакцияси. Бундаўсмирлар ўз жинсидаги ўсмирлар билан қизиқишлари, интилишлари ваэҳтиёжларига қараб жипслашадилар. Гуруҳ лидери танланиб,аъзоларининг вазифалари қатъий белгиланади. Бунда энг асосийси, –мазкур гуруҳга катта ёшдаги кишининг салбий таъсирига эътибор беради.Амалиётнинг кўрсатишича, катта ёшдаги ҳуқуқбузарлар ўсмирларгуруҳининг лидерини қўлга олиб, гуруҳдаги бошқа ўсмирларни ҳамғайриижтимоий қилмиш содир этишга ундайдилар;3) қизиқиш – хобби реакцияси. Бунда ўсмирларда интеллектуалэстетик,жисмоний тарбия ва спорт, турли нарса-буюмларни йиғишхоббиси кузатилади. Бунда баъзи ўсмирларнинг соатлаб компьютерўйинларини ўйнаш, маънавиятимизга ёт «оммавий маданият»ни тарғибқилувчи Интернет сайтларидан фойдаланишларини ҳам кузатиш мумкин.345