мустаҳкам оила – ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш гарови

ҳаракат, зўрлик, куч ишлатиш, ўзгаларга қонунсиз равишда кучишлатувчи, зўрлик қилувчи, жисмоний бақувватлик, кучлилик,улканлик, шиддатлилик 1 , деб эътироф этилади.Оилада содир этиладиган зўравонлик кишилар ўртасидагиижтимоий муносабатлар жараёнидаги тажовузкорликда намоён бўлади.Тажовузкорлик деганда ўз муаммоларини ҳал этиш учун зўравонликвоситаларидан фойдаланишни афзал кўриш тушунилади 2 . Бу ҳолаткундалик оила-турмуш муносабатлари доирасида турлича тажовузкорхулқ-атворда намоён бўлиб, ҳатто қасддан одам ўлдириш жиноятикелиб чиқишига сабаб бўлиши мумкин.Зўравонликнинг куч ишлатиш шакли жабрланувчига оилааъзолари, яқин дўстлари ва бошқа шахслар томонидан уриш,калтаклаш, озодлигини чеклаш, яшаш жойида соғлом турмуш тарзи ваовқатланишидан маҳрум қилиш ҳамда унинг руҳий саломатлигинингбузилиши ва қадр-қимматига зарар етказилишида намоён бўлади 3 .Айтиш жоизки, ушбу зўравонликлар деярли айнан оилада содирэтилиб, инсоннинг ихтиёри ва эркига зид равишда жисмоний кучишлатиш ёхуд руҳий таъсир этиш орқали амалга оширилади. Шахсгазўрлик ишлатилишида унинг ихтиёрига зид бўлган хатти-ҳаракатларамалга оширилади.Оиладаги зўравонлик шахсга қарши ноқонуний куч ишлатиш,калтаклаш, зўрлаш, мажбур қилиш, таъсир кўрсатиш, ўз ҳукмронлигиниўтказиш каби белгилар орқали ифодаланади. У асосан жисмоний ёкируҳий кўринишда бўлиши мумкин. Руҳий зўравонлик эса кўп ҳоллардақўрқитиш (бир шахсни иккинчи бир шахс томонидан қўрқитиббўйсундириш, ўзини кўрсатиш ёхуд ўзига қарам қилиш) шаклидаифодаланади. Руҳий зўравонлик асабийлашишнинг маҳсули бўлиб, биршахсни қўрқитиб ўзига бўйсундириш, унинг «ихтиёрига зид» ёки«тарбиялаш» мақсадларида қўлланилиши ҳам мумкин. У айбдоргаунинг қариндошлари ёки яқин кишиларига нисбатан бевоситақўлланилишида намоён бўлади. Жиноят ҳуқуқи нуқтаи назаридан ҳархил оғирлик даражасида баданга шикаст етказиш, калтаклаш ва бошқажисмоний куч ишлатишни жисмоний зўравонлик деб баҳолаш лозим.Бизнингча, зўравонлик жисмоний куч ёки қўрқитиш билан амалгаошириладиган жиноий фаолиятдир. Бунда шахснинг ҳаёти ва соғлиғигатаҳдид қилиш орқали ҳуқуқ ва эркинлиги поймол этилади. Мазкурҳолатда таъсир этиш деганда, жабрланувчига унинг хоҳишига қаршиамалга ошириладиган ва унга аниқ жисмоний ёхуд руҳий азоб1 Ўзбек тилининг изоҳли луғати. – Т., 2009. – Б.167-168.2 Антонян Ю.М. Психология убийства. – М., 1997. С.17-18.3Назаров А. Оила-турмуш муносабатларида зўравонликни олдини олишмуаммолари // Davlat va huquq. – Т., 2004. – №4. – Б.44.336