AC- 1_2_ pp. 53 - 98.pdf

فرهنگ آموزش و یادگیری در ژاپنمحمد رضا سرکار آرانی )*(با منابع نیرومند و موثر فرهنگی و اجتماعی موثر بر فرایند آموزش و یادگیری تبیین کند.‏به عالوه درک عمیقی از تفاوت های فرهنگی ‏»آموزش و یادگیری«‏ در ژاپن و آمریکاارائه دهد.‏مقدمهبسياري از معلمان،‏ مردم و كارگزاران آموزشي ژاپن بر اين باوراند كه آموزشوپرورش،‏به ویژه پس از جنگ جهاني دوم،تحوالت شتابان سیاسی و اقتصادی ملی و جهانی و تأثیرفرهنگ غرب و مشخصاً‏ دخالتهاي مستقيم آمريكا تغييرات زيادي كرده است و خوفآن ميرود كه از روح ژاپني تهي شود.‏ اما پژوهش های مردمنگارانهی بسیاری با ارائهتصويرهايي عيني از تجلي فرهنگ ژاپني در فرايند آموزش و يادگيري در مدارس ژاپنبه صورت جذابي استدالل می كنند كه مدارس ژاپن به صورت حيرتانگيزي آموزشو يادگيري را در قالب ‏»سناريوهاي فرهنگي«‏ مديريت ميكنند.‏ این پژوهش ها که بعضاً‏توسط پژوهشگران غربی انجام شده است نشان می دهد آموزشو پرورش ژاپن تا حدودزيادي فرهنگي است و علی رغم تحوالت پرشتاب و بسیار زیاد دهه های گذشته و موجهای فرهنگی ناشی از جهانی شدن و بین المللی شدن ژاپن امروز،‏ هنوز هم مبتني برفرهنگ ژاپني است )1(.پژوهش های مردم نگارانه در آموزش و پرورش ژاپن جلوههاي فرهنگي آموزش ويادگيري را بازشناسي و ريشهها و انديشههاي عميق اجتماعي و فرهنگي كاميابي نظامآموزش مدرسهاي در ژاپن را با رويكرد فرهنگي تجزيه و تحليل می کند.‏ اخیراً‏ پژوهشهایی از این دست در حوزه آموزش ترویج می شود و مورد توجه ژاپنيها و پژوهشگرانآموزشي بسياري در آمريكا و اروپا قرار گرفته است.‏ گسترش این نوع پژوهش ها موجببرگزاری نشستهاي علمي بسياري در آمريكا،‏ اروپا و ژاپن برای تبیین رویکرد فرهنگیبه آموزش و نتایج آن شده است واغلب ارتباط آموزش،‏ يادگيري و فرهنگ با توجه بهتجربهي‏ شرق در مقایسه با غرب مورد ارزيابي قرار می گیرد.‏ بيشتر مباحث اين نشستهادر دهه‏ گذشته ناظر به ترويج رويكرد فرهنگي به آموزش‏ و انديشه در نظريههاي آموزشو يادگيري است كه به فرهنگ و محيط زيست طبيعي و اجتماعي خلق نظريههاي تربيتياهميت بيشتري ميدهند و آموزش را به مثابه فرهنگ تجزیه و تحلیل می کنند.‏این مقاله ميكوشد با تأكيد بر رویکرد فرهنگی و تربیتی و مبتنی بر روش پژوهشی مردمنگارانه،‏ فرایندگرا،‏ کیفی،‏ و با توجه به وجوه غیر رسمی موثر بر نظام آموزشی،‏ آموزش ویادگیری را در بستر زندگی اجتماعی تجزیه و تحلیل کند و با بهره گیری ازرهیافت هایمطالعات تطبیقی با تاکید بر مقایسه شرق)ژاپن(‏ و غرب ‏)آمریکا(،‏ آموزش،‏ یادگیری وپرورش را در موقعیت فرهنگی و بستر زیست اجتماعی بررسی کرده و آنها را در ارتباطآموزش به مثابه فرهنگپژوهش های بین المللی پیرامون ‏»فرهنگ آموزش و یادگیری«‏ نشان می دهند که آموزشفعالیتی فرهنگی است.‏ فعاليتهاي فرهنگي در قالب سناريوهاي فرهنگي )2( تبیینميشوند و دانش عمومي درباره رويدادهایي هستند كه در ذهن پدیدآورندگان آنها وجوددارند.‏ اين سناريوها رفتار فردی و اجتماعی را هدايت ميكنند و به همگان ميگويند كهچه انتظاراتي از فرایند آموزش و یادگیری می توان داشت.‏ بنابر این رویکردهای آموزشو یادگیری از مناسبات فرهنگی،‏ فکری و نظری متفاوتی تغذیه می کنند.‏ اقتباس رویکردهاو روش های اندیشه و عمل تربیتی بدون توجه به موقعیت های فرهنگی و اجتماعی زیستو بالندگی آنها آفت زا است و در عمل ناکارآمدی های بسیاری را به فرایند آموزش ویادگیری تحمیل می کند.‏ داستان های غم انگیز ناکامی های پیاپی اصالحات آموزشیفراگیر،‏ اقتدار-بنیاد )3( و تقلیدی،‏ نظام های آموزشی بخشی از جهان سوم ازجمله ایراندر دهه های گذشته را به اصالح هراسی یا امتناع از اصالحات آموزشی کشانده است )4(.بنابر این بازبینی ساختار وچارچوب اندیشه و عمل آموزش،‏ یادگیری و پرورش با رویکردفرهنگی و تاکید بر تربیت ضرورتی است که باید بر مبنای مطالعات بین فرهنگی،‏ پژوهشهای تطبیقی و با استفاده از روش های پژوهش کیفی و مردم نگارانه انجام وترویج شود.‏رویکرد فرهنگی به آموزش،‏ رهیافتی تازه برای ترویج گفتمان انتقادی در علوم تربیتیبه ویژه روش های آموزش و یادگیری،‏ مطالعات برنامه درسی و پژوهش های نظری وعملی این حوزه از دانش بشری است.‏ این رویکرد با ارائه ی چارچوب نظری برای تبینفهم فرهنگی آموزش،‏ یادگیری و برنامه درسی به ترویج عینی انگاره ی ‏»آموزش به مثابهفرهنگ«‏ می پردازد.‏رویکرد فرهنگی به آموز ش در شرق و غربدر ذهن شرقی ها ‏)چین و ژاپن(‏ یادگیری امری فرهنگی تلقی می شود که همیشه درجریان است و به طور مستمر در حال تکوین و شدن است.‏ مطالعه و تمرین پیاپی در مفهومیادگیری از نظر شرقی ها تاکید برتوانایی در فرایندی است که به خود نوسازی انسان میانجامد.‏ کلمه یادگیری در زبان چینی و ژاپنی با دو نشانه gakusyu( )kanji: به تصویرکشیده می شود.‏ اولین نشانه gaku( )kanji: معنی ‏»مطالعه کردن ‏)‏‎5‎‏(«می دهد و دارای دوقسمت است.‏ قسمت اول به معنی انباشت دانش است و در روی قسمت دوم که کودکی را69