AC- 1_2_ pp. 53 - 98.pdf

چگونه به آثار ادبی بنگریم؟ناهوکو تاواراتانیپیش از آغاز سخن باید اشاره کنم که صحبت کردن درباره ادبیات ژاپن با صفحات بسیارمحدود،‏ کاری نه چندان مفید و جالب باشد.‏ از این رو تصمیم گرفتم مقاله ای ارائه بدهمکه در آن به نکات جالب توجهی در زمینه رابطه ادبیات و علوم اجتماعی اشاره شود.‏ادبیات،‏ رشته مستقلی است اما با رشته های دیگر نیز مرتبط.‏ در نتیجه مطالعه آنها در کنارادبیات برای درک آن سودمند خواهد بود.‏ علوم اجتماعی،‏ تاریخ،‏ روانشناسی و غیره رشتههایی هستند که در این امر نقش بسزایی دارند.‏ البته ناگفته نماند رابطه میان ادبیات با دیگررشته هایک طرفه نیست،‏ و محققان آن رشته ها نیز از مطالعه ادبیات استفاده مفیدی خواهندبرد.‏ این مقاله برای شناساندن این امر به رشتۀ تحریر در آمده است .سهراب سپهری در شعر " متن قدیم شب " می گوید:‏در علفزار پیش از شیوع تکلمآخرین جشن جسمانی ما بپا بود.‏من در این جشن موسیقی اختران رااز درون سفالینه بودشاعر اشاره دارد که انسانهای اولیه بمحض بدست آوردن توانایی تکلم،‏ توانایی دیگریعنی توانایی حیوانی را از دست داده اند .در انجیل یوحنا چنین آمده است :در ابتدا کلمه بود و کلمه نزد خدا بود و کلمه خدا بود.‏ همان در ابتدا نزد خدا بود.‏ همهچیز به واسطه او آفریده شد و به غیر از او چیزی از موجودات وجود نداشت.‏ در او حیاتبود و حیات نور انسان بود.‏ ( آیه های 1 تا ) 4زبان و توانایی تکلم،‏ توانایی مطلق خدادادی بشر است.‏ از آن روزهای نخستین زبان بدونوقفه تکامل پیدا کرد و به دست ما رسید.‏ ادبیات یکی از نشانه های تکامل زبان بشر است.‏امروزه آثار ادبی،‏ یکی از قویترین ابزار احساسات ما است.‏ اما باید بدانیم در دوران کهنانسانها به ادبیات به طور دیگری می نگریستند؛ در آن دوران ادبیات همانند هنرهای دیگرمثل موسیقی،‏ تئا تر،‏ هنرهای تجسمی و غیره،‏ در خدمت بقای بشر بود.‏ به عبارت دیگر،‏بشر همواره بقای خود را از خدا خواستار بود و ادبیات یک وسیله موثر برای رسیدن به اینهدف بشمار می رفت.‏95اولین نکته قابل توجه این است که نباید ادبیات دوران بسیار قدیم را با معیار امروزیسنجید؛ بلکه باید توجه داشت که این گونه آثار با عتقادات بشر رابطه تنگاتنگی دارد وباید از اطالعات حاصل از رشته های دیگر کمک گرفت و قضاوت کرد.‏ به عنوان نمونه،‏در ژاپن باستان شعرهایی را ستایش می کردند که به نظر ما انسآن های معاصر از محتویاتو موضوعاتی جذاب برخوردار نیستند.‏ شعر خوب با معیار مردم کهن به شعری گفته میشد که تاثیری مثبت بر امور بگذارد.‏ مثالً‏ من شاعر شعری برای طلب باران می سرایم واگر پس از سرودن باران بارید،‏ این شعر شایان تقدیر است زیرا فکر می کنندآرزوی بارشباران توسط این شعر برآورده شده است . در این باره در کتاب ‏"هایکو"‏ توضیح داده ام واز تکرار آن در این مقاله معذورم.‏اشاره کردم انسان برای بقای خود از تمام فنون یاری می طلبید.‏ دیدن منظره زیبا ، نگاهکردن به جانوران خوش یمن،‏ گوش سپردن به نوای خوش،‏ حتی چوب زدن به بدن...‏روش هایی بود که بشر در سراسر جهان به همین منظور به کار می برد و هنوز هم به کار میبرد.‏ من به این گونه روش ها،‏ " ضربه های نیروبخش"‏ نام گذاشته ام.‏ به باور مردم کهن،‏" ضربه " چه نوع فیزیکی باشد،‏ و چه نوع روحی به هستی و وجود انسان شوک وارد میکند و باعث تحرک آن می گردد،‏ و در نتیجه قدرت انسان تقویت می شود.‏اثر ادبی،‏ به خصوص شعر،‏ هم می تواندچنین ‏"ضربه"ای تولید کند.‏ به عنوان نمونه این شعرژاپنی از قرن هفتم میالدی بخوانید :در یاماتو YAMATO ‏)نام قدیم ژاپن:‏ م ) هست کوه های بسیارولیکن نیست ز آمه – نو-‏ کاگویاما AME-NO-KAGAYAMA نیکوترنگاه می کنم ز فراز آن،‏ کشورم رابرمی خیزند دودها ز دشت،‏ مرغان ز آبچه نیک کشوری است جزیره سنجاقک ، کشور یاماتو !سراینده شعر فوق یکی از امپراتوران ژاپن است.‏ وی به قله کوه ‏)آمه – نو-‏ کاگویاما ) میرود و از باالی آن به قلمرو خود چشم می اندازد.‏ بلند شدن دودها از دشت نشانه پخت وپز و زندگی مردم است و به پرواز در آمدن مرغان آبزی نیز گویای تحرک زندگانی است.‏این منظره امپراتور را خشنود می کند زیرا اینها نشانه این هستند که کشورش در وضعیتخوبی بسر می برد.‏ او کشورش را با کلمه " نیکوکشور"‏ ستایش می کند و انتظار دارد کهاین عمل باعث رونق بیشتر آن شود.‏ از نظر محتوی،‏ شعر فوق فاقد پیام آن چنانی است وغیر ژاپنی هاپس از مطالعه ترجمه آن حتماً‏ در دلشان می گویند:‏ " این که شعر نیست!".‏من حق به آنها می دهم برای اینکه ما ژاپنی هایمعاصر نیز خوبی آن را چندان نمی فهمیم.‏اما اگر به توضیح مختصری که در آغاز بحث اشاره شد بنگرید؛ معنی و مفهوم علت قرارگرفتن این شعر در اولین مجموعه شعر ژاپنی به نام ‏"مان یوشو " MANYOSHU پیخواهید برد.‏ مقصود سرایش این شعر قوت بخشیدن به کشور یعنی بقای کشور بوده است.‏به اعتقاد مردم ژاپن باستان،‏ کلمه و جمله ای که به زبان آورده می شود،‏ تحقق خواهدیافت زیرا ‏"روح زبان"‏ آن امر را به تحقق می رساند.‏ به نظرم"رجزخوانی"‏ هم که پیش ازنبرد مرسوم بوده است،‏ به همین هدف اجرا می شد.‏ برشمردن محاسن و نکات قوت خود