<strong>metody</strong>, <strong>formy</strong> i <strong>programy</strong> kształceniaFakt, że pracownicy są strategicznym kapitałemfirmy, decydującym o jej rozwoju i sukcesie, sprawia,że dostrzeżenie związków pomiędzy sukcesem firmya rozwojem i doskonaleniem zasobów ludzkich orazanaliza tego zjawiska są nie tylko ciekawym zagadnieniemnaukowym, lecz także mają szereg implikacjipraktycznych. Takie szerokie spojrzenie na potencjałfirmy – rozwój i doskonalenie zasobów ludzkich, jakostrategiczny czynnik budowania przewagi konkurencyjnej,wydaje się podejściem nowym i wartym naukowejeksploracji. Można postawić hipotezę, że nieinwestowaniew rozwój pracowników, w tak burzliwymotoczeniu, w jakim przyszło działać współczesnymfirmom, pozwala co najwyżej na „marne trwanie”organizacji, uniemożliwiając jej rozwój i osiąganietrwałej przewagi względem konkurentów. Wiedzaw gospodarce globalnej traktowana jest bowiemjako strategiczny czynnik sukcesu firmy, a ustawiczneszkolenia pracowników umożliwiają przedsiębiorstwuuzyskanie przewagi konkurencyjnej.Wzrost znaczenia pozafinansowychnarzędzi motywacyjnychMotywowanie do pracy to jedna z najważniejszych,a jednocześnie najtrudniejszych, funkcji zarządzania.Polega na wpływaniu na zachowania pracowników zapośrednictwem takich bodźców, które zostaną przeznich przekształcone w działanie zgodne z celami organizacji.Problematyka ta nabiera coraz większegoznaczenia w okresie zmian społecznych i gospodarczych,jakie zaistniały i nadal dokonują się na polskimrynku pracy. Dowiedziono, że trwałą, silną pozycjęi konkurencyjność firma uzyskuje dzięki znaczącymrezultatom działań pracowników. Z kolei ich osiągnięciazależą w głównej mierze od motywacji. W teoriikierowania zespołami ludzkimi formułuje się nawettezę, że przydatność zawodowa mierzona jest tym,co pracownik wnosi w rozwój firmy, jest ona funkcjąjego kwalifikacji i motywacji. Obie te wartości musząsię wzajemnie wspomagać, a człowiek źle motywowanymoże być dla przedsiębiorstwa mało przydatny,choćby miał wysokie kwalifikacje.W nauce zarządzania kształtowanie motywacjiuznawane jest za jedną z głównych funkcji kierowania,a nawet jedną z technik zarządzania. Ciągle jednakotwarte jest pytanie, co tak naprawdę motywuje ludzido działania, jak na ich motywację wpływają takieczynniki, jak: inspirowanie, pobudzanie, zachęcanie,a nawet wymuszanie. Przy założeniu, że zmieniająsię zarówno ludzie, jak i warunki, interesujące jestpytanie, w jakich warunkach ludzie chcą wydajniepracować, w jakim kierunku powinny iść zmianyw systemach motywowania firm. Z całą pewnością nazmiany czynników motywowania ma wpływ znaczącazmiana na rynku pracy oraz w konsekwencji zmianaświadomości pracowników i pracodawców na temattej sytuacji. Nie jest to jednak wystarczający czynnikmotywujący, który wskrzesza w pracowniku możliwościi nie zwalnia pracodawcy z potrzeby motywacyjnegooddziaływania.W trudnych warunkach funkcjonowania firm szczególnarola przypada pracownikom o wysokim poziomiewiedzy. Dostrzeżenie roli wiedzy w utrzymaniuprzewagi konkurencyjnej doprowadziło do rozwoju,w wielu firmach, wynagradzania za kompetencje.Kompetencje mają swój wymiar ekonomiczny – ichposiadanie powoduje wzrost korzyści osiąganychprzez przedsiębiorstwo. Kompetencje to nie tylkozbiór umiejętności, wiedzy i zdolności. W firmachnacisk kładzie się już nie tylko na cel, do którego onedążą, ale również na sposób, w jaki się to dzieje.Właściwie opracowany system, bazujący na kompetencjach,pozwala na dokonywanie różnego rodzajuocen przez porównanie stanu „idealnego” ze stanem„obecnym”. W przedsiębiorstwach, w których wynagradzasię za kompetencje, wskazuje się, że:• W firmie jest pewna kategoria pracowników,których rola w realizacji jej strategii jest bardzoduża. Do nich kierowane są cele szczegółowe,będące elementem celu strategicznego firmy.Pracownicy ci posiadają określone kompetencje,do których przykładowo zalicza się: podejmowanieryzyka, inicjatywę, twórcze podejście dorozwiązywania złożonych problemów, orientacjęna wyniki ekonomiczne, dobre komunikowaniesię z klientami. Dlatego powinni oni być wynagradzaniza kompetencje;• Wynagradzanie za kompetencje pozwala narozwój umiejętności, zmianę postaw, zachowańpracowników. Rozwój umiejętności, uczenie nowychzachowań i postaw są możliwe wówczas,jeżeli wynagradza się za kompetencje, którychznaczenie w warunkach danego przedsiębiorstwajest szczególnie duże;• Ten sposób wynagradzania pozwala na posiadaniebardziej elastycznej i wykwalifikowanejkadry, co jest szczególnie cenne w warunkachdużej zmienności w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa.Dla identyfikacji najważniejszychumiejętności i zachowań pracowników, któresprzyjają realizacji celów strategicznych przedsiębiorstwa,służą modele kompetencyjne. Listakompetencji dla każdego stanowiska określawiedzę, jakiej oczekuje się od pracowników,oraz umiejętności i zachowania potrzebne doodgrywania określonych ról.Skutecznie motywować – to osiągać coraz większąharmonię między oczekiwaniami pracodawcya oczekiwaniami pracownika. Sukcesy na tym polumożliwe są tylko tam, gdzie pracownicy dostrzegająi rozumieją, że dążenie do realizacji celów pracodawcyleży także w ich interesie. Szanse własnegorozwoju uznawane są za istotny element kształtowaniapozytywnej postawy wobec firmy oraz znaczącymotywator, pobudzający działania pracowników narzecz realizacji jej celów.Zasadniczym problemem stojącym przed teoretykamii praktykami zarządzania jest określenie metodpozwalających na prawidłowe przewidywanie i sterowaniezachowaniami pracowników, które wpływają napoziom realizacji celów organizacji i pracownika. Na12 e-<strong>mentor</strong> nr 4 (11)
Dynamicznie rozwijające się narzędzia motywowania...rysunku 1 przedstawiono główne czynniki warunkującewe współczesnej gospodarce, które wpływają na ładzachowania pracowników.organizacyjny przedsiębiorstw oraz na miejsce i rolezatrudnionych w nim pracowników), nie wystarczyRysunek 1. Wpływ organizacji na zachowanie pracownika konkurować z wykorzystaniem tradycyjnych czynników,takich jak koszty, nowe technologie, systemycelepoziom realizacji produkcji i dystrybucji czy cechy produktów, lecz organizacji zachowanie celów organizacji należy sięgać po czynniki o charakterze organizacyjnym,takie jak szybkość działania, elastyczność,pracownika celepoziom realizacjipracownikacelów pracownika zdolność szybkiego uczenia się, wysokie kompetencjepracowników. Potrzeba rozwijania tych czynników stanowiszansę określenia nowej roli funkcji personalnejumiejęt-środowiskoi podniesienia jej rangi w organizacji.motywacjanościpracyZmieniają się zasady postrzegania ludzi pracującychw firmie, zmienia się w związku z tym także stosunekdo sprawy motywowania działań pracowniczych. Epoka,w której elastyczność w wyznaczaniu celów jestorganizacjaelementarnym obowiązkiem każdej firmy, wymagaciągłego rozwijania umiejętności pracowników – nie Źródło: R. Karaś, Teorie motywacji w zarządzaniu, wyd. tylko kwalifikacji czysto fachowych, lecz także możliwościAE w Poznaniu 2003, s. 10.przyjmowania nowych postaw czy wartości. Coraz szersze poparcie zdobywa reguła postępowania,w myśl której pracodawca powinien przyjmować Aby sprostać wyzwaniom, jakim muszą stawić wobec zatrudnionych postawę aktywną i inspirującą, czoło współczesne przedsiębiorstwa (na rysunku 2 nie tylko odpowiadając na już istniejące potrzeby, aleprzedstawione zostały typowe czynniki występujące i motywując pracowników do działań na rzecz celów firmy. Poprzez uruchamianie nowych motywacji, kreować nowe potrzeby pracownika, poszerzać jegoRysunek 2. Wyzwania dla zarządzania zasobami ludzkimi zakres zainteresowań i zwiększać tym samym zasięg Źródło: A. Pocztowski,Zarządzanie zasobamiludzkimi, PWE, Warszawa 2003, s. 43.Nowa gospodarka globalizacja informatyzacja różnorodność kulturowa orientacja na klienta zmiany popytu na rynku pracyNowa organizacja kapitał intelektualny kluczowe kompetencje ograniczanie hierarchii nowe przywództwo elastyczne stosunki pracy nowe systemy ZZLskutecznych bodźców motywacyjnych.W niektórych firmach występuje stosunkowonowe zjawisko, jakim jest deprecjacja pieniędzy jakorekompensaty za trudy związane z wykonaniem pracy.Perspektywa podwyższania i tak już wywindowanychzarobków nie stanowi dla pracowników atrakcyjnejoferty motywacyjnej. Ważną potrzebą, która możebyć zaspokajana z pozytywnym skutkiem motywacyjnym,jest niewątpliwie potrzeba poszerzania swoichhoryzontów i umiejętności.Nowy pracownik pracownik wiedzy mniejsza stabilność zatrudnienia nowa kariera praca w zespole radzenie sobie ze stresem równowaga praca – życie prywatne październik 2005 13