Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
MAKALE<br />
86<br />
TEKSTİL & TEKNİK | TEMMUZ | JULY | 2018<br />
lır. Boyama işlemi: 1) Boyanacak tekstil elyafı<br />
miktarı (mordanlı veya mordansız) belirlenir. 2)<br />
Boyama banyosu içerisine yeterli (elyafın üstünü<br />
örtecek ) miktarda su konur. 3) Boyarmadde<br />
miktarı tartılır ve boyama banyosu içerisine ilave<br />
edilir. 4) Boyama banyosu ısıtılmaya başlanır ve<br />
boyanacak tekstil elyafı boyama banyosuna<br />
ilave edilir. 5) Boyama işlemi 80 °C - 100 °C ‘e<br />
sıcaklıkta 10 ile 60 dakika sürede gerçekleşir. 6)<br />
Elyaf boyama banyosundan alınarak durulanır,<br />
yıkanır ve sıkılarak gölgede kurumaya bırakılır.<br />
Boyama işlemi tamamlanmış olur.<br />
4.3 Boyarmadde Analiz Yöntemleri<br />
İTK (ince tabaka kromatografisi);<br />
Kromotografik analiz yöntemlerinden İTK (ince<br />
tabaka kromatografisi) son derece basit, ucuz ve<br />
analiz süresi kısa bir yöntemdir. Bir evin mutfağında<br />
yapılabilecek düzeneklerden ibarettir.<br />
HPLC (yüksek basınçlı sıvı kromotogafisi) ve HPLC-<br />
MS (yüksek basınçlı sıvı kromotografisine bağlı<br />
kütle spektroskopisidır).<br />
Bunlar ileri teknolojik cihazlardır. Bu cihazlarla yapılan<br />
analizlerde daha az miktarlarda örnekle, daha<br />
doğru sonuçlar elde edilir. Fakat analiz aşaması<br />
uzun ve son derece karmaşıktır. Analizlerin değerlendirilmesi<br />
uzmanlık ister.<br />
Spektroskopik yöntemler;<br />
Spektroskopi de ileri teknoloji cihazlardır. Özellikle<br />
analiz edilen örnekte tek boyarmadde varsa, kısa<br />
bir zamanda doğru sonuca varılır. Analizlerde<br />
küçük miktarlardaki örneklerle çalışılması bir avantaj<br />
olmasına rağmen, eğer bir örnek birden çok<br />
boyarmadde içeriyorsa ve analizler iyi yorumlanamaz<br />
ise yanılgılara neden olabilir.<br />
Özel yöntemler;<br />
Özel yöntemler ise son derece basit işlemler<br />
olup, kullanılan boyarmaddelerintanınmasında<br />
bazı kimyasallar kullanılarak, renk değişimi,<br />
farklı çözücülerdeki davranışlarına bakılarak ön<br />
değerlendirme yapılabilir. Örneğin bir halının<br />
mavi renginin indigo boyarmaddesi ile boyanıp<br />
boyanmadığını, anlamak için, cam bir kaba<br />
asetik asit veya sirke konur içerisine mavi renkli<br />
örnek ilave edilir. Isıtılmaya başlanan örnekteki<br />
mavi renk sirkedeçözünmüş ise bu durum indigo<br />
ile boyanmış, aksi durum ise indigo ile boyanmamış<br />
olduğunu gösterir [8].<br />
SONUÇ<br />
Türk el dokuması halıları’nın her yönüyle kalitesini<br />
yükseltmek ve dünyadaki eski yerini kazandırmak<br />
için ipliklerin boyanmasında bitkisel boyaların<br />
kullanılması önemlidir. Dokumada kullanılan<br />
teknik, hammadde, desen geleneksel olsa bile<br />
renklendirmede kullanılan boyanın kimyasal<br />
olması geleneksel halının değerini düşüren bir<br />
faktör olmaktadır. Bu nedenle bitkisel boyacılığın<br />
geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması çok önemlidir.<br />
Türkiye boya bitkileri potansiyeli bakımından<br />
önemli bir floraya sahiptir. Bu boya bitkilerinin<br />
yöresel ve bilimsel yöntemlerle boyacılıkta kullanılması,<br />
elde edilen renklerin belirlenmesi bitkisel<br />
boyacılık geleneğinin yaşatılmasıyla mümkün<br />
olacaktır. Türkiye’de tarihi çok eski olan bitkisel<br />
boyacılık sanatını günümüzde yeniden canlandırmak<br />
ve geliştirmek amacıyla birçok çalışmalar<br />
ve projeler yapılmıştır. Bu ata sanatının devamı<br />
için yapılan bilimsel çalışmalarda üniversitelerin<br />
de payı büyüktür. Halen yöresel olarak yapılan<br />
bitkisel boyacılığın geliştirilmesi geleneksel Türk el<br />
dokuması halı ve kilim ipliklerinin boyanması açısından<br />
çok önem taşımaktadır. Bitkisel boyalarla<br />
boyanan ipliklerle dokunan halı ve kilimlerin turistik<br />
açıdan önemli olması, iç ve dış piyasada beğeni<br />
kazanması bu sanatı geliştirme çalışmalarını<br />
olumlu yönde etkilemiştir. Türkiye’de özellikle kırsal<br />
kesimde yapılan dokumalara talebin artması, bu<br />
dokumaların fo1k1orik ve yerel özelliklerinin yanında<br />
boyamanın doğal bitkiler kullanılarak yapılmış<br />
olmasından da kaynaklanmaktadır. Elde<br />
edilen bu renkler; gözü yormayan, pastel ve doğaya<br />
yakın tonları ile halı ve kilimlere yansımış ve<br />
insanoğlunun günlük yaşamında görmek istediği<br />
rahatlatıcı unsurlar haline dönüşmüştür. Günümüzde<br />
36 değişik yörede dokunan halılar ağırlıklı<br />
olarak Anadolu kadınının elinden çıkmaktadır.<br />
Geleneksel motiflerden fazla uzaklaşılmasa da,<br />
kadınlar kendi yorumlarını kattıkları halılarda bu<br />
kültürün devamlılığını sağlanmaktadırlar. Diğer<br />
taraftan da ülkede yetişen halı tasarımcıları daha<br />
modern bir yaklaşımla Türk halıcılığını dünya çapında<br />
temsil etmeğe devam etmektedirler.<br />
REFERANSLAR: 1. http://www.edebiyatvesanatakademisi.com/hali-kilim-giysi-dokuma/Turklerde-hali-sanati-prof-dr-serare-yetkin-19121.aspx. 21 Ağustos<br />
2016. 2. http://www.turkosfer.com/turklerde-hali-sanati/. 29 Kasım 2015. 3. https://serhatengul.com/anadolu-turk-halilarinin-muhtesem-tarihi/. 16<br />
Mayıs 2016. 4. Harmancıoğlu, M., (1955). Türkiye’de Bulunan Önemli Bitki Boyalarından Elde Edilen Renklerin Çeşitli Müessirlere Karşı Yün Üzerinde Haslık<br />
Dereceleri. Ankara Üniversitesi Yayını: 77/41. A.Ü. Basımevi. 210 s. Ankara. 5. Barber, E.J.W., (1992). Prehistoric Textiles, Princeton University Press. 6. Uğur,G.,<br />
(1988). Türk Halılarında Doğal Renkler ve Boyalar. İş Bankası Kültür Yayınları, Yayın No:289, Sanat Dizisi:42, Ankara. 7. Karadağ R. (2007). Doğal Boyamacılık,<br />
sayfa 11, İstanbul. Kültür ve Turizm Bakanlığı. 8. Karadağ R. (2007). Doğal Boyamacılık, sayfa 11-14, İstanbul. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Change language