Against communalism of the best-loser system - Lalit Mauritius
Against communalism of the best-loser system - Lalit Mauritius
Against communalism of the best-loser system - Lalit Mauritius
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Sistem Bestluzer<br />
ENN PERVERSYON KOMINAL<br />
ELEKSYON REPREZANTAN DAN PARLMAN &<br />
ENN LAYSENNS KONSTITISYONEL<br />
PU PRATIK KOMINALISM KUMA ENN STRATEZI POLITIK<br />
Lepep, Politik ek Parlman<br />
Dimunn suvan dir ki li paret ki Morisyin tultan dan enn kanpayn elektoral ki zame fini. Mem si<br />
eleksyon zeneral ankor lwin. Uswa akoz li lwin, kapav.<br />
Kapav dimunn ena rezon pu dir sa. Plizumwin. Ena ki kontan pu swiv politik. Ena ki swiv li<br />
delwin. Ena ki kontan diskit politik, uswa partisipe aktivman ek travay azan kan eleksyon vini.<br />
Seki sir ek sertin, se ki laplipar Morisyin pran eleksyon o-serye. Avan vote, nu poz nu-mem<br />
lakestyon kisannla ti bizin gayn puvwar? Ki lintere eski li ti bizin defann? Morisyin, an-zeneral,<br />
prefer vot pu parti politik nasyonal ubyin lalyans plito ki pu kandida indepandan uswa parti<br />
rezyonal.<br />
Moris ena enn sistem guvernman kot ena enn Parlman. Depi 1968, Konstitisyon Moris, ki limem<br />
mama tu lalwa, ti fer provizyon pu ki ena plizyer drwa imin demokratik de baz. Parmi sa<br />
bann drwa-la, ena drwa de vot, e drwa pu poz kandida dan Lasanble Nasyonal.<br />
Li pa vre ek li kapav mem danzere pu krwar ki sistem parlmanter ek drwa imin ki nu ena finn<br />
vini ek ankor la zis akoz Franse ek Angle ti’nn “prepar nu” uswa zis akoz Konstitisyon dir sa.<br />
Laverite li al pli lwin ki sa. Seki finn vremem amenn demokrasi parlmanter pena nanye pu fer<br />
avek sipa Leta Franse ti sanse anvi “siviliz” nu. Li pa ti ena nanye pu fer avek sipa “Parlman<br />
Angle, kot sistem parlmanter ki nu ena sorti, ti sanse anvi sem demokrasi partu”. Nu pena pu<br />
remersye elit lokal ki li finn amenn demokrasi parlmanter. Sa elit-la ti’nn fer so pr<strong>of</strong>i lor ledo<br />
esklav ek travayer angaze. Sa elit-la finn finalman bizin aksepte demokrasi malgre li.<br />
Demokrasi Parlmanter ek drwa Konstitisyonel li rezilta lalit ki finn ena dan lepase, ek lalit ki<br />
kontinye ant diferan lintere: lintere ekonomik, politik, ideolozik (suvan degize kuma “kiltirel u<br />
relizye”) ki an-konfli. Seki gard puvwar ek dimunn ris zame ti <strong>of</strong>er demokrasi parlmanter lor<br />
plato. Se ne pa avoka ki finn invant demokrasi parlmanter non pli.<br />
Demokrasi parlmanter li enn aki ki finn gayne dan lalit infini pu dinite imin, pu zistis sosyal, pu<br />
liberte individyel, pu egalite ek liberte pu tu dimunn. Dan enn sosyete de klas, drwa pu swazir u<br />
reprezantan politik ek drwa pu reprezant lintere enn klas sosyal li ena gran linportans pu lamas<br />
travayer, pu somer ek pu dimunn mizer an-zeneral. Se zot mem ki finn exklir depi puvwar<br />
politik pu tro lontan.<br />
Aki ki finn gayne dan listwar, se zis enn viktwar parsyel, pa enn viktwar final. Aki, li pa parfe.<br />
Li vini ek so defo, ena fwa defo kriyel zisteman akoz viktwar-la pa final, ek byin suvan, li vinn<br />
enn-dan lot avek rekil. Enn viktwar parsyel, byin suvan, li an-mem-tan enn defet parsyel. Finn<br />
gayn lindepandans Lenn, me an-mem-tan, finn ena partisyon Lenn avek kreasyon Pakistan. Enn<br />
trale lager finn ansene. Moris finn vinn indepandan an 1968, me ziska zordi, Diego Garcia ankor<br />
demanbre depi teritwar Moris. Komor, li indepandan, me Mayot tuzur su lokipasyon Franse.<br />
Suvan, bizin re-lager mem batay ki ti’nn deza gayne. Bizin re-lager san relas.<br />
Nu repiblik li enn demokrasi parlmanter. Li baze lor sifraz iniversel avek prinsip ki sak sitwayin<br />
adilt ena enn vot, egal. Drwa de vot pu tu dimunn ek egalite formel divan lalwa (ki pa<br />
neseserman vedir egalite dan larealite), zot rezilta lalit politik radikal dan lekel byin suvan,<br />
explwate ek oprime finn partisipe an-mas. Pena dut ki enn gran aki ki finn gayne sa. Sirtu kan<br />
konpar li avek reyn kolonyal ki fek ena, ek reyn posedan plantasyon baze lor lesklavaz ek<br />
langazman. Selman, fale pa nu aveg. Nu bizin kapav truv defo ki ena ek get move konsekans anfas<br />
mem kan nu finn reisi gayn aki.