Against communalism of the best-loser system - Lalit Mauritius

Alor wityem bestluzer pu dan Parti W akoz sa-mem parti ki “dezyem parti ki finn fer pli byin.”
Kan fini alwe bestluzer, ala ki nu gayne:
Parti V 2 + 2 = 4 + 30
eli
Parti W 2 + 1 = 3 + 20
eli
Parti Y 0 + 1 = 1 + 12
eli
U pu remarke ki parti ki pli for gayn mem kantite bestluzer ki lezot parti finn gayne. Selman,
parti ki pli for gayn so bann bestluzer depi kategori ki sanse pa ase reprezante.
Si ena bestluzer ki reste apre sa, zot alwe a parti ki pankor gayn bestluzer. Kriter-la li tuzur baze
lor kategori ki swadizan pa ase reprezante.
Politik Kominal
Kan get sa prosedir konplike-la, li kler ki Parlman eli an-antye kontamine par kominalism.
Idantite sakenn dan 62 manb eli samem baz lor lekel selekte bestluzer potansyel ek zot
nominasyon. Alor kumsa mem ki ariv truv manb eli kuma reprezantan diferan kategori elektora.
Nu Konstitisyon pretan ki li asire ki ena enn guvernman demokratik. Akoz li koronpi par
kominalism, nu fini par elir ek nom reprezantan kategori kominal.
Li pa etonan finalman ki parti politik ek politisyin servi stratezi ek taktik kominal pu gayn
puvwar ek res o-puvwar. Li pa etonan ki tu kestyon, gran uswa tipti, fini par gayn enn
dimansyon kominal ki byin suvan maske uswa deform vre natir problem. Lerla ki dimunn
kumans rod solisyon kominal. Serk visye kumans vinn spiral kominal.
Sistem bestluzer kominal li ni lezitim, ni lozik. Samem kifer li politikman danzere. Li vinn beki
institisyonel pu lezot kalite zedo kominal ki karyat pa zis sistem politik, administratif ek
ekonomik an-antye, me osi nu lavi sosyal ek personel.
Sistem bestluzer kominal pa finn kree konsyans kominal dan Moris. Nu pa pu diskit natir ek
lorizinn konsyans kominal ek ideolozi kominal dan sann lartik la. Li sifi pu nu dir pu linstan ki
personn pa ne kominalist. Konsyans kominal ek ideolozi kominal zot ni natirel, ni eternel. Zot
diminye buku kan konsyans de klas ek solidarite de klas byin ot. Lekontrer osi vre.
Sistem bestluzer kominal ti rantre dan mem vole ki Lindepandans ek enn Konstitisyon
demokratik. Li sorti depi Komisyon Banwell 1966. Bann parti politik pli inportan ti depoze
ladan. Parmi, de parti, Parti Travayis ek PMSD ankor lamem. An 1966, okenn parti politik pa ti
rezet reprezantasyon kominal kan zot ti depoze dan Komisyon. Okontrer. Sertin parmi zot ti
reklam li for-for. Nu sistem aktyel li enn konpromi politik ant demand plis reaksyoner ek
demand plis progresis ki ti ena alepok.
Nu ti finn gayn enn sistem parlman demokratik angle. Anfin, li paret kumsa. Swasann-de manb
parlman eli lor prinsip “first-past-the-post” (kandida ki gayn plis vot ki eli). Dimunn ti krwar ki
parti politik pu rod gayn vot lor baz enn program pu guvern pei. Elektora ti sipoze vot pu
program politik de zot swa par vot kandida ki pe poze lor baz sa program la.
Parti uswa lalyans ki ena mazorite syez dan sa parlman ki ena puvwar pu guvern pei, na pa ti
sipoze reprezant lintere kominal. Personn pa ti atann ki parti politik pu prezant zot kuma parti ki
reprezant tel kominote uswa tel relizyon, kuma CAM ti fer, par ekzanp. Okontrer, dimunn ti
atann ki parti politik pu fer enn gran kontribisyon dan devlopman enn idantite Morisyin olye
nuri idantite kominal. Dimunn ankor atann ki parti politik kontribiye dan devlop idantite
Morisyin. Komisyon Banwell alepok ti atann ki parti politik pu konbat politik kominal ek pratik
elektoral kominal.
Sistem bestluzer kominal ti pingle ar sistem elektoral. Li pa ti sipoze vremem afekte natir
demokratik ek deranz tandans initer lasosyete. Tu dimunn ti konpran li kuma enn mezir tanporer
pu rasir bann “minorite”. Lozik la sete ki “avek letan”, nepli pu bizin sa kalite “rasirans” la
pwiske tu parti politik pu lite pu reprezant lintere sitwayin, na pa lintere kominal uswa grup
relizye.
Mem letan finn pase, sistem bestluzer kominal ankor tuzur la ek pe kontiyn perverti volonte
elektora. Laplipar parti politik pa finn kontribiye pu diminye konsyans kominal. Okontrer. Seki
finn arive lepok Lindepandans an 1968 ek depi lerla finn devwal spektab orib kominalism